Khẳng định rõ mô hình chính quyền địa phương hai cấp

Chính quyền địa phương ở mỗi cấp đều có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân

Trước khi thảo luận, Quốc hội đã nghe Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng - Ủy viên Thường trực Ủy ban Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến của Nhân dân, các ngành, các cấp và của các vị đại biểu Quốc hội (ĐBQH) về Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.

Ông Hoàng Thanh Tùng cho biết, trên cơ sở ý kiến của Nhân dân, ý kiến của các vị ĐBQH và các cơ quan, tổ chức hữu quan, bám sát Cương lĩnh và các nghị quyết, kết luận của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đã khẩn trương tổ chức việc nghiên cứu, tiếp thu, giải trình, chỉnh lý Dự thảo Nghị quyết để trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp này.

Trong đó, về đơn vị hành chính, Dự thảo Nghị quyết đã được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng quy định các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành hai cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định; giữ lại quy định về việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương như quy định hiện hành.

Về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, Ủy ban thấy rằng, việc thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt bắt đầu được ghi nhận từ Hiến pháp năm 1992 và tiếp tục được kế thừa trong Hiến pháp năm 2013 theo hướng giao Quốc hội quyền quyết định việc thành lập và các vấn đề liên quan đến đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Về tổ chức chính quyền địa phương (các Điều 111, 112, 114), Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng cho biết, Dự thảo Nghị quyết đã trình Quốc hội và gửi lấy ý kiến Nhân dân quy định mô hình tổ chức của chính quyền địa phương ở mỗi cấp đều có HĐND và UBND.

Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, trên thực tế, vẫn có một số đơn vị hành chính ở hải đảo do có yếu tố đặc thù, quy mô dân số rất ít, điều kiện giao thông đi lại khó khăn nên không nhất thiết phải tổ chức HĐND hoặc một số cơ quan khác của Nhà nước. Bên cạnh đó, trong một số năm gần đây, chúng ta đã triển khai thực hiện thí điểm và thực hiện chính thức một số mô hình chính quyền địa phương tại một số đô thị theo hướng chỉ tổ chức cơ quan hành chính mà không có HĐND và cũng đã thu được một số kết quả nhất định.

Vì vậy, để có cơ sở hiến định cho việc tiếp tục nghiên cứu, đa dạng hóa mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, Ủy ban đề nghị giữ lại quy định về “chính quyền địa phương” và “cấp chính quyền địa phương” như đang được quy định tại Điều 111 của Hiến pháp hiện hành.

Cùng với đó, sẽ không sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến “cấp chính quyền địa phương” tại Điều 112 và Điều 114 của Hiến pháp.

Về hiệu lực thi hành, Ủy ban đề nghị xác định thời điểm có hiệu lực của Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là từ ngày được Quốc hội thông qua (dự kiến là ngày 16/6/2025). Ủy ban đề nghị Chủ tịch nước thực hiện việc công bố Nghị quyết này ngay trong ngày được Quốc hội thông qua để kịp thời thông tin rộng rãi về nội dung sửa đổi, bổ sung Hiến pháp đến đông đảo cử tri và Nhân dân cả nước.

Đảm bảo tính ổn định lâu dài

Thảo luận tại Phiên họp, các ĐBQH cơ bản tán thành với giải trình của Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp; đồng thời góp ý, làm rõ thêm quy định liên quan đến chính quyền địa phương hai cấp.

Theo đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa), việc quy định đơn vị hành chính cấp dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương là để đảm bảo tính ổn định lâu dài của quy định, tạo cơ sở cho việc sau này trong quá trình phát triển nếu có yêu cầu hình thành các loại đơn vị hành chính mới sẽ không phải sửa đổi bổ sung quá thường xuyên các quy định của Hiến pháp.

Tuy nhiên, như giải thích của Ủy ban là để tạo cơ sở cho việc sau này trong quá trình phát triển có yêu cầu hình thành loại đơn vị hành chính mới thì vẫn chưa khẳng định nhất quán mô hình chính quyền địa phương 2 cấp mà vẫn để trong tương lai phát triển có thể hình thành đơn vị hành chính mới.

Vì thế, đại biểu đề nghị cần quy định kỹ lưỡng vấn đề này để tránh nhiều cách hiểu khác nhau về các đơn vị hành chính dưới tỉnh.

“Tôi đề nghị quy định cụ thể các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm hai cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và cấp xã gồm xã, phường, đặc khu" - đại biểu nói.

Về vấn đề này, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Tri) cho rằng, nên khẳng định rõ mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, bảo đảm rõ ràng, minh bạch, nhất quán với Luật Tổ chức chính quyền địa phương đang sửa đổi.

Báo cáo giải trình về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện nay đã sửa đổi và chuẩn bị trình Quốc hội cũng đã tiếp thu và chỉnh lý làm rõ hơn nội dung này.

Hướng tiếp thu là Điều 1 của Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) dự kiến quy định cụ thể: đơn vị hành chính của nước ta gồm tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là cấp tỉnh) và xã, phường, đặc khu (gọi chung là cấp xã) trực thuộc cấp tỉnh. Quy định này thể hiện tỉnh và thành phố là các đơn vị hành chính trực thuộc cấp Trung ương, còn xã, phường, đặc khu là các đơn vị hành chính trực thuộc cấp tỉnh.