Kiểm toán nhà nước: Nhận diện lãng phí, tiêu cực sau sắp xếp bộ máy hành chính

Đồng hành, quyết liệt, vì sự phát triển của địa phương

Với định hướng kiểm toán nhằm hỗ trợ địa phương trong công tác quản lý, điều hành, đồng thời kịp thời phát hiện các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để kiến nghị chấn chỉnh, sửa đổi, thời gian qua KTNN đã tập trung lựa chọn những vấn đề “nóng”, gắn với đặc thù của từng địa phương để triển khai kiểm toán theo đúng tinh thần chỉ đạo của Tổng Kiểm toán nhà nước.

Đơn cử, đối với nhiệm vụ trọng yếu là kiểm toán ngân sách địa phương (NSĐP), kiểm toán báo cáo quyết toán NSĐP, các đơn vị kiểm toán đã tập trung làm rõ việc ban hành các chế độ, chính sách trái hoặc không đúng quy định của Nhà nước; lợi dụng kẽ hở trong quy định để trục lợi, lạm dụng chính sách…

Theo lãnh đạo KTNN khu vực V, với đặc thù kiểm toán địa bàn sông nước, khi kiểm toán NSĐP, đơn vị đã chú trọng đánh giá việc thực thi chính sách phát triển kinh tế biển, nông nghiệp… Qua đó, phát hiện hàng loạt vi phạm như: Áp dụng đơn giá thuê mặt nước biển thấp hơn quy định, ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách; bất cập trong mô hình khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao…

Tại KTNN khu vực VI, qua khảo sát việc quản lý khoáng sản tại Hải Phòng, Quảng Ninh, đơn vị đã lựa chọn kiểm toán việc quản lý tài nguyên, khoáng sản. Những kết quả kiểm toán đã trở thành căn cứ để kiến nghị sửa đổi cơ chế, chính sách chung. Đây là cách làm được các đơn vị kiểm toán bám sát triển khai thực hiện.

Năm 2026, KTNN sẽ kiểm toán NSĐP và báo cáo quyết toán NSĐP năm 2025 tại 23 địa phương; kiểm toán báo cáo quyết toán NSĐP năm 2025 của 11 địa phương (kiểm toán báo cáo quyết toán NSĐP 34/34 tỉnh, đạt tỷ lệ 100%). Trong đó, KTNN sẽ chú trọng kiểm toán các lĩnh vực “nóng” dễ phát sinh tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, đồng thời đánh giá hiệu quả tổ chức bộ máy hành chính sau sắp xếp, việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công sau sắp xếp.

Lấy thực tiễn và đặc thù địa phương làm cơ sở lựa chọn chủ đề kiểm toán, KTNN đã có nhiều phát hiện nổi bật, từ đó đưa ra đánh giá, kiến nghị góp phần tháo gỡ vướng mắc, thúc đẩy phát triển địa phương, đồng thời khẳng định vai trò đồng hành của KTNN.

Đặc biệt, bên cạnh các kiến nghị chấn chỉnh kỷ luật, kỷ cương, KTNN đã chuyển nhiều vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật đến cơ quan điều tra để làm rõ. Riêng trong nhiệm kỳ vừa qua, KTNN đã chuyển 14 hồ sơ cho cơ quan điều tra, hầu hết phát hiện tại địa phương và gắn với các lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực như: quản lý và sử dụng hóa đơn, khai thác khoáng sản…

Phó Giám đốc Sở Tài chính tỉnh Vĩnh Long, ông Tiêu Thanh Tân, đánh giá cao sự sát sao, bám sát thực tiễn của KTNN trong lựa chọn lĩnh vực kiểm toán. Theo ông, với nhiều hình thức kiến nghị từ xử lý hành chính đến chuyển điều tra, KTNN đã thể hiện sự phối hợp, đồng hành thực chất và quyết liệt. Trong bối cảnh thực tiễn thay đổi nhanh chóng, đặc thù địa phương khác biệt, nhiều quy định chưa bao phủ hết các lĩnh vực, chưa theo kịp thực tiễn, dẫn đến triển khai gặp vướng mắc. Do đó, những kiến nghị của KTNN đã góp thêm tiếng nói để cơ quan có thẩm quyền điều chỉnh quy định cho phù hợp hơn.

Tập trung đánh giá vấn đề lãng phí, tiêu cực

Có thể nói, sự vào cuộc của KTNN thời gian qua đã góp phần quan trọng vào công tác lãnh đạo, điều hành, tăng tính minh bạch trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công tại địa phương.

Trong bối cảnh mới, khi mô hình chính quyền địa phương hai cấp chính thức đi vào hoạt động từ ngày 01/7/2025, KTNN sẽ tiếp tục đồng hành cùng quá trình phát triển của địa phương, đảm bảo các nguồn lực công được sử dụng hiệu quả.

Điều này thể hiện rõ trong định hướng kiểm toán năm 2026, khi KTNN lựa chọn các chủ đề kiểm toán gắn với chức năng quản lý nhà nước, các chương trình, đề án phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương, phục vụ Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân giám sát, quyết định các vấn đề quan trọng và được dư luận xã hội quan tâm như: Bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu, đất đai, tài nguyên khoáng sản…

Trong đó, KTNN sẽ tập trung kiểm toán các chuyên đề: Quản lý, sử dụng kinh phí mua sắm thường xuyên và đầu tư cho các cơ sở y tế công lập; quản lý, sử dụng vốn đầu tư công giai đoạn 2021-2025; thực hiện chính sách phát triển nhà ở xã hội giai đoạn 2021-2025…

Lý giải về định hướng kiểm toán này, lãnh đạo Vụ Tổng hợp cho biết, các vấn đề được lựa chọn đều có quy mô lớn, phạm vi rộng, nhằm đánh giá toàn diện công tác quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; hiệu quả, hiệu lực trong thực thi chính sách đối với từng chuyên đề.

Đơn cử, với chuyên đề kiểm toán việc thực hiện chính sách phát triển nhà ở xã hội giai đoạn 2021-2025, Chính phủ đặt mục tiêu xây dựng tối thiểu 1 triệu căn nhà ở xã hội với sự tham gia của cả Nhà nước và tư nhân. Việc kiểm toán nhằm đánh giá mức độ thực hiện cam kết chính sách, hiệu quả sử dụng nguồn lực và phát hiện các bất cập trong triển khai.

Tại Hội nghị giao ban trực tuyến toàn Ngành vừa qua, Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn lưu ý: Năm 2026 là thời điểm các địa phương đã cơ bản hoàn thành công tác sắp xếp bộ máy hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập. Do đó, ông yêu cầu các đơn vị kiểm toán phải chú trọng đánh giá hiệu quả bước đầu của công tác này. Quan trọng nhất là nhận diện, làm rõ vấn đề lãng phí trong quản lý tài chính công, tài sản công sau sắp xếp để kịp thời kiến nghị chấn chỉnh.

Từ góc nhìn chuyên gia tài chính, ông Nguyễn Văn Phụng nhận định, việc KTNN lựa chọn các chủ đề kiểm toán gắn với đặc thù địa phương là rất phù hợp. Từ thực thi quy định về miễn, giảm, hoàn thuế giá trị gia tăng đến các chương trình mục tiêu quốc gia, đều là những vấn đề có ảnh hưởng lớn.

Đặc biệt, định hướng kiểm toán còn chú trọng đánh giá hiệu quả vận hành bộ máy, vấn đề lãng phí, tiêu cực sau sắp xếp. “Điều này thể hiện tinh thần nhập cuộc trách nhiệm, kịp thời, không ngại khó của KTNN. Dư luận mong chờ sự vào cuộc quyết liệt của đơn vị kiểm toán để hỗ trợ địa phương nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy mới” - ông Phụng nhấn mạnh./.