Đáp ứng yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn
Theo thông lệ, hằng năm KTNN triển khai 3 đợt kiểm toán NSĐP từ khoảng tháng 3 đến cuối tháng 10. Tuy nhiên, 2025 là một năm đặc biệt. Quyết định số 571/QĐ-TTg ngày 12/3/2025 của Thủ tướng Chính phủ quy định rõ mốc thời gian: Hoàn thành sắp xếp cấp huyện, xã trước ngày 01/7 và sáp nhập tỉnh từ ngày 01/8. Trong bối cảnh đó, Tổng Kiểm toán nhà nước đã ban hành Công văn số 366/KTNN-TH yêu cầu các đơn vị trực thuộc hoàn thành kiểm toán báo cáo quyết toán NSĐP năm 2024 trước ngày 30/6/2025.
Đây là lần đầu tiên KTNN thực hiện kiểm toán NSĐP trong thời gian ngắn chưa từng có, đòi hỏi toàn Ngành, đặc biệt là các KTNN khu vực phải hành động nhanh chóng, đồng bộ và hiệu quả, vừa đảm bảo chất lượng, vừa kịp thời đáp ứng chủ trương sắp xếp, cơ cấu, chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ 3 cấp sang 2 cấp và sáp nhập các tỉnh. Tại KTNN khu vực XIII, Phó Kiểm toán trưởng Mai Văn Tân cho biết: Để hoàn thành kiểm toán NSĐP và báo cáo quyết toán NSĐP năm 2024 trước ngày 30/6, đơn vị đã chủ động rà soát phương án, tập trung lực lượng và phối hợp sớm với địa phương.
Do yêu cầu sáp nhập tỉnh và chuyển đổi sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, các cuộc kiểm toán báo cáo quyết toán NSĐP lần này được rút ngắn thời gian thực hiện so với kế hoạch ban đầu; đồng thời giảm đầu mối và giảm số lượng kiểm toán viên trên mỗi đoàn. Đây là các cuộc kiểm toán thường niên nhằm đánh giá công tác quản lý ngân sách và đầu tư của địa phương. Kết quả kiểm toán sẽ giúp địa phương hoàn thiện báo cáo phục vụ công tác giám sát của Hội đồng nhân dân.
Ông Vũ Khánh Toàn - Kiểm toán trưởng KTNN khu vực VI
Không chỉ KTNN khu vực XIII, theo đại diện các KTNN khu vực, để đảm bảo tiến độ các cuộc kiểm toán báo cáo quyết toán NSĐP, nhiều đơn vị đã gửi văn bản đề nghị địa phương cung cấp tài liệu từ sớm, thậm chí tổ chức làm việc vào thứ Bảy. Công tác điều phối kiểm toán viên giữa các đoàn cũng được thực hiện linh hoạt. Tuy nhiên, thực tế vẫn phát sinh một số khó khăn như việc một số cán bộ nắm hồ sơ đã nghỉ hưu theo Nghị định số 178/2024/NĐ-CP hoặc quá trình số hóa tài liệu ảnh hưởng đến độ chính xác dữ liệu. Dù vậy, với quyết tâm cao, cuộc kiểm toán vẫn đang được triển khai nhanh, gọn, đồng bộ, đúng tiến độ.
Tạo thuận lợi cho địa phương sáp nhập
Việc hoàn thành kiểm toán báo cáo quyết toán NSĐP trước ngày 30/6 không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn mang giá trị pháp lý quan trọng. Sau sáp nhập, mỗi tỉnh, thành mới cần một bộ hồ sơ quyết toán ngân sách đầy đủ, hợp lý và đã được kiểm toán xác nhận để làm căn cứ trình Hội đồng nhân dân phê chuẩn, đảm bảo tính minh bạch tài chính. Ông Ngô Minh Kiểm - Kiểm toán trưởng KTNN khu vực I - cho biết: Đây là cuộc kiểm toán cuối cùng khi NSĐP còn chính quyền 3 cấp. Việc rà soát, kết luận, kiến nghị kiểm toán phải rất cẩn trọng vì nhiều đơn vị hành chính sẽ không còn tồn tại sau đợt sáp nhập sắp tới.
Cuộc kiểm toán năm nay được triển khai rất đúng thời điểm các địa phương đang chuẩn bị sáp nhập. Có KTNN đồng hành, hướng dẫn và xác nhận số liệu, chúng tôi tin tưởng sẽ triển khai nhiệm vụ tốt hơn, bài bản hơn sau khi sáp nhập.
Ông Trần Nam Hưng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam
Đồng thuận với việc triển khai sớm, đẩy nhanh các cuộc kiểm toán báo cáo quyết toán NSĐP, nhiều địa phương đang chuẩn bị sáp nhập và tổ chức chính quyền 2 cấp như Bắc Ninh hay Bình Định đã thể hiện tinh thần phối hợp chặt chẽ với KTNN. Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh Ngô Tân Phượng cho biết: “KTNN triển khai kiểm toán sớm là hoàn toàn phù hợp với bối cảnh địa phương. Chúng tôi đã chỉ đạo Sở Tài chính, Kho bạc phối hợp với đoàn kiểm toán khẩn trương, cung cấp hồ sơ đúng hạn. Ông Nguyễn Tuấn Thanh - Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Định - cũng chia sẻ: “Chúng tôi thống nhất cao với kế hoạch kiểm toán. Nếu có nội dung phát sinh, KTNN cần kịp thời trao đổi với lãnh đạo tỉnh. Những chính sách ưu đãi cho khu công nghiệp, cụm công nghiệp nếu có thiếu sót, mong được KTNN chỉ ra để địa phương điều chỉnh”.
Đồng hành cải cách, hỗ trợ mô hình quản trị
Theo các chuyên gia, kiểm toán báo cáo quyết toán NSĐP sớm và đồng nhất tiến trình so với lịch biểu đã thể hiện rõ vai trò chủ động, thích ứng của KTNN với bối cảnh mới. Đồng thời, với việc đẩy nhanh các cuộc kiểm toán này, KTNN không chỉ thực hiện nhiệm vụ kiểm tra tài chính mà còn thể hiện vai trò “đồng hành cải cách” với chính quyền địa phương.
Tuy nhiên, đẩy nhanh quá trình kiểm toán mà vẫn đảm bảo chất lượng là bài toán không đơn giản, đòi hỏi năng lực điều hành sát sao từ lãnh đạo KTNN đến từng trưởng đoàn, từng kiểm toán viên. Do vậy, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Hà Thị Mỹ Dung yêu cầu: Trong quá trình kiểm toán, các đoàn cần chủ động trao đổi, điều chỉnh nội dung phù hợp thực tiễn để vừa tháo gỡ vướng mắc cho địa phương, vừa đảm bảo kiến nghị kiểm toán khả thi, tránh để tồn đọng sau sáp nhập.
Đồng thời, theo chia sẻ của KTNN các khu vực, sự phối hợp chặt chẽ, chia sẻ trách nhiệm giữa KTNN và chính quyền địa phương là yếu tố then chốt để đảm bảo tiến độ kiểm toán. Đây cũng là cơ sở để KTNN xây dựng phương thức kiểm toán phù hợp với mô hình chính quyền 2 cấp bắt đầu áp dụng từ giữa năm 2025.
Có thể nói, năm 2025, cuộc kiểm toán báo cáo quyết toán NSĐP đánh dấu một bước ngoặt quan trọng, vừa điều chỉnh kế hoạch triển khai, vừa thực hiện vai trò hỗ trợ các địa phương trong sắp xếp lại tổ chức bộ máy. Nhiều chuyên gia cho rằng, với việc đẩy nhanh các cuộc kiểm toán này so với thông lệ, KTNN đã chứng minh được năng lực điều chỉnh linh hoạt, phối hợp hiệu quả và vai trò quan trọng trong quản trị tài chính công. Trong giai đoạn chuyển đổi sâu rộng của bộ máy chính quyền, hoạt động kiểm toán của KTNN không chỉ được kỳ vọng thực hiện chức năng xác nhận, giám sát mà còn góp phần đảm bảo sự thông suốt trong quản lý tài chính - ngân sách giữa mô hình cũ và mô hình mới, tạo nền tảng quản trị vững chắc cho giai đoạn tiếp theo./.
