Nâng cao chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính

Kiểm toán BCTC vẫn còn những hạn chế

Thực tiễn đã chứng minh kiểm toán BCTC đóng vai trò vô cùng quan trọng trong công tác quản trị công ty cũng như giải quyết các xung đột về lợi ích giữa Ban giám đốc, Hội đồng quản trị (HĐQT), các cổ đông… tại các công ty cổ phần. Kết quả kiểm toán trung thực, khách quan sẽ là căn cứ đánh giá trình độ quản lý của Ban giám đốc, xác định các khoản lương, thưởng cho đội ngũ quản lý DN. Kiểm toán BCTC còn là công cụ kiểm soát quản lý của các cổ đông nhằm ngăn chặn hành vi gian lận, che giấu, biến báo số liệu kế toán. Thông tin trên BCTC đã được kiểm toán của DN, đặc biệt đối với công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán còn là cơ sở để các nhà đầu tư xem xét, cân nhắc và đưa ra những quyết định đầu tư.

Tuy nhiên, theo kết quả kiểm tra gần đây, số lượng các công ty kiểm toán được chấp thuận kiểm toán công ty niêm yết giảm mạnh. Thống kê của Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) cho biết, năm 2015, chỉ có 7 công ty được kiểm tra, trong đó không có công ty kiểm toán được chấp thuận kiểm toán công ty niêm yết. “Kết quả kiểm tra cho thấy, chất lượng kiểm toán của các công ty này chưa cao. Điều này có thể dẫn đến các công ty được chấp nhận kiểm toán công ty niêm yết sẽ chủ quan và chất lượng kiểm toán của họ có thể sẽ giảm xuống” - bà Nguyễn Thị Phương Hồng (Khoa Kế toán - Kiểm toán, Đại học Ngân hàng TP.HCM) nhận định.

Dưới lăng kính của các chuyên gia, BCTC của DN được kiểm toán vẫn còn những hạn chế, thiếu sót. Tại Hội nghị “Nâng cao chất lượng BCTC kiểm toán trong hồ sơ đăng ký niêm yết” do Bộ Tài chính tổ chức mới đây, TS. Hà Thị Ngọc Hà - Phó Chủ tịch VACPA, đã chỉ ra các sai sót thường thấy ở cả phần trình bày của DN và ý kiến kiểm toán viên trong lập BCTC đã kiểm toán. Trong một số trường hợp, không ít kiểm toán viên chưa nêu rõ ý kiến ngoại trừ hoặc đánh giá sai về mức độ ảnh hưởng của vấn đề phát hiện qua kiểm toán.

Cùng với đó, những vụ việc xảy ra trên thị trường chứng khoán gần đây cũng khiến nhiều nhà đầu tư tỏ ra quan ngại, thậm chí thiếu niềm tin vào BCTC đã được kiểm toán của DN. Việc Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) quyết định tạm ngừng giao dịch trên sàn UPCOM (thị trường giao dịch chứng khoán của các công ty đại chúng chưa niêm yết) đối với Công ty Cổ phần Mỏ và Xuất nhập khẩu khoáng sản miền Trung (MTM) khiến không ít nhà đầu tư lo lắng và nghi ngờ về tính trung thực, chính xác của BCTC kiểm toán năm 2014 và BCTC có kiểm toán giai đoạn 01/01/2015 - 10/4/2015 mà DN này đưa ra. Hay những tranh cãi quyết liệt trong việc lựa chọn công ty kiểm toán của Công ty Cổ phần Văn hóa Phương Nam Corp (PNC) trong 2 mùa Đại hội cổ đông gần đây cũng cho thấy kết quả kiểm toán BCTC vẫn chưa thực sự tạo được niềm tin cho cổ đông.

Tăng cường chất lượngkiểm toán BCTC

Theo VACPA, trên thực tế, sức ép phải nộp và công khai BCTC năm đúng hạn, đặc biệt là thời hạn phải có Báo cáo kiểm toán để phục vụ Đại hội cổ đông dồn vào các tháng đầu năm đã làm ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán. Mặt khác, năng lực, trình độ và đạo đức nghề nghiệp của kiểm toán viên là những yếu tố mang tính quyết định chất lượng dịch vụ. Tuy nhiên, có trường hợp do trình độ kiểm toán viên trực tiếp thực hiện hợp đồng kiểm toán còn chưa hiểu sâu về lĩnh vực, ngành nghề của khách hàng dẫn đến những sai sót nghề nghiệp. Thậm chí, mấy năm gần đây, một số DN kiểm toán đã mắc phải những sai phạm phải xử lý kỷ luật như khiển trách, cảnh cáo, kể cả việc đình chỉ hành nghề, không đủ điều kiện chấp thuận kiểm toán... Thực tế đó đòi hỏi cơ quan quản lý nhà nước, hội nghề nghiệp và các DN kiểm toán phải quan tâm và có các biện pháp cần thiết để tăng cường chất lượng dịch vụ nhằm bảo đảm sự trung thực của thông tin tài chính khi công khai.

BCTC có ảnh hưởng rất lớn đến các quyết định của nhà đầu tư. Để nâng cao chất lượng kiểm toán BCTC của DN, nguyên Vụ trưởng Vụ Chế độ Kế toán và Kiểm toán (Bộ Tài chính) Đặng Thái Hùng lưu ý: Ngoài việc tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách liên quan đến tài chính, kế toán, kiểm toán, cần làm rõ và có hình thức, chế tài kỷ luật, xử phạt thích đáng đối những vi phạm đạo đức nghề nghiệp của kiểm toán viên và công ty kiểm toán.

Theo bà Nguyễn Thị Phương Hồng, các công ty kiểm toán độc lập, đặc biệt là các công ty không thuộc Big Four cần chú trọng tăng cường hơn nữa chất lượng kiểm toán BCTC của DN nhằm giúp DN tạo được niềm tin đối với cổ đông và nhà đầu tư. Công ty kiểm toán phải yêu cầu công ty niêm yết mà mình thực hiện kiểm toán BCTC mời tham dự Đại hội đồng cổ đông thường niên để nắm rõ các vấn đề liên quan đến BCTC năm. Thêm nữa, kiểm soát chất lượng kiểm toán sẽ làm tăng độ tin cậy của các kết quả kiểm toán. Bởi vậy, cùng với việc đẩy mạnh hoạt động tự kiểm soát của các công ty kiểm toán độc lập, cơ quan quản lý nhà nước cũng phải tăng cường kiểm soát chất lượng kiểm toán của các công ty kiểm toán hơn nữa, nhất là những công ty được chấp thuận kiểm toán BCTC của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán.