Những khó khăn, vướng mắc trong quá trình kiểm toán
KTNN có vai trò quan trọng trong việc giám sát và đánh giá tính tuân thủ, hiệu quả và hiệu lực trong quản lý, sử dụng TSC tại các cơ sở y tế công lập. Qua kiểm toán, KTNN đã chỉ rõ kết quả đạt được, các sai phạm, hạn chế, đồng thời kiến nghị sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách nhằm hoàn thiện hệ thống quản lý TSC trong lĩnh vực này. Dù đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, song việc kiểm toán lĩnh vực này vẫn đặt ra không ít thách thức.
Theo KTNN chuyên ngành III - đơn vị được giao thực hiện nhiều cuộc kiểm toán tại các cơ sở y tế công lập, quá trình khảo sát và lập kế hoạch kiểm toán trong các cơ sở y tế công lập còn gặp những khó khăn.
Một trong những khó khăn lớn nhất là sự thiếu hụt và không đồng bộ trong thông tin ban đầu. Hệ thống dữ liệu tại các cơ sở y tế công lập thường chưa hoàn chỉnh, việc tổng hợp và lưu trữ hồ sơ còn nhiều bất cập. Nhiều đơn vị chưa xây dựng cơ chế báo cáo tài chính minh bạch, gây khó khăn cho kiểm toán viên trong quá trình thu thập thông tin.
Chưa kể, các báo cáo tài chính tại các cơ sở y tế công lập không chỉ phản ánh nguồn thu từ ngân sách mà còn bao gồm nhiều khoản thu từ dịch vụ, bảo hiểm y tế, liên doanh liên kết, xã hội hóa... dẫn đến sự phức tạp trong việc xác định số liệu đầu vào.
Bên cạnh đó, quy mô và phạm vi kiểm toán rộng cũng tạo áp lực lớn trong khâu khảo sát. Các cơ sở y tế công lập có nhiều hoạt động khác nhau, từ quản lý khám chữa bệnh, đầu tư mua sắm trang thiết bị y tế đến đấu thầu thuốc, hóa chất. Do đó, nếu không khảo sát đầy đủ và chính xác, kế hoạch kiểm toán có thể bỏ sót những vấn đề quan trọng hoặc không tập trung vào các lĩnh vực có nguy cơ sai phạm cao.
Hơn nữa, hệ thống quy định, chính sách liên quan đến quản lý tài chính y tế thường xuyên thay đổi cũng ảnh hưởng đến việc lập kế hoạch kiểm toán. Trong những năm gần đây, Nhà nước đã có nhiều điều chỉnh về cơ chế tự chủ tài chính cũng như thay đổi về giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh tại các cơ sở y tế công lập, chính sách bảo hiểm y tế và đấu thầu mua sắm thuốc, trang thiết bị y tế. Tuy nhiên, quá trình triển khai tại các đơn vị còn chưa đồng nhất, dẫn đến khó khăn trong việc xác định các tiêu chí đánh giá phù hợp trong kế hoạch kiểm toán.
Kết quả kiểm toán của KTNN những năm qua cho thấy, nhiều cơ sở y tế công lập chưa sử dụng hiệu quả TSC được giao, thậm chí sử dụng sai mục đích, không gắn với chức năng, nhiệm vụ của đơn vị. Bên cạnh đó, các cơ sở y tế công lập tự chủ tài chính thường chủ động lập kế hoạch mua sắm trang thiết bị y tế, đầu tư cơ sở hạ tầng mà không có sự điều phối chặt chẽ của cấp có thẩm quyền. Điều này dẫn đến tình trạng đầu tư vượt quá nhu cầu thực tế, gây lãng phí nguồn lực. Nhiều trường hợp, trang thiết bị mua về nhưng không được sử dụng hoặc chưa có cơ sở hạ tầng phù hợp để lắp đặt, làm giảm hiệu quả khai thác và đẩy nhanh quá trình hao mòn tài sản. Một số bệnh viện đầu tư máy móc hiện đại nhưng không chú trọng đào tạo nhân lực vận hành, dẫn đến tình trạng thiết bị không được sử dụng đúng công năng hoặc hoạt động kém hiệu quả...
Lập kế hoạch kiểm toán khoa học, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực
Để nâng cao hiệu quả kiểm toán việc quản lý, sử dụng TSC trong lĩnh vực y tế, KTNN cần hoàn thiện công tác khảo sát, lập kế hoạch kiểm toán một cách khoa học, dựa trên các tiêu chí đánh giá rủi ro và mức độ trọng yếu của tài sản. Kiểm toán viên cần có phương pháp tiếp cận linh hoạt, kết hợp giữa phân tích dữ liệu và khảo sát thực tế để xác định chính xác các vấn đề tiềm ẩn trong quản lý, sử dụng TSC tại các cơ sở y tế công lập.
Đối với các cơ sở y tế công lập, KTNN khuyến nghị đẩy mạnh áp dụng các tiêu chuẩn quản lý TSC theo hướng hiện đại, minh bạch và hiệu quả. Việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu tập trung về TSC trong lĩnh vực y tế sẽ giúp các cơ quan quản lý dễ dàng theo dõi, đánh giá và kiểm soát tình hình sử dụng tài sản tại các bệnh viện, trung tâm y tế. Bên cạnh đó, có cơ chế khuyến khích các bệnh viện, cơ sở y tế sử dụng hiệu quả TSC thông qua việc gắn kết trách nhiệm quản lý tài sản với đánh giá hiệu quả hoạt động của đơn vị.
Song song đó, đẩy mạnh cơ chế kiểm tra, giám sát định kỳ đối với TSC tại các cơ sở y tế. Các đơn vị kiểm toán, thanh tra cần phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế và các cơ quan quản lý để tổ chức kiểm tra định kỳ, đảm bảo TSC được sử dụng đúng mục đích và đạt hiệu quả cao nhất.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quá trình thu thập, phân tích và xử lý dữ liệu kiểm toán. Hệ thống phần mềm quản lý kiểm toán có thể giúp số hóa các báo cáo, theo dõi quá trình kiểm toán theo thời gian thực và tự động hóa một số công đoạn trong việc đánh giá TSC. Công nghệ phân tích dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ hỗ trợ kiểm toán viên trong việc phát hiện các xu hướng bất thường, dấu hiệu thất thoát hoặc lãng phí TSC.
Đào tạo và nâng cao năng lực cho kiểm toán viên thông qua việc trang bị kiến thức chuyên sâu về y tế, nắm vững các quy định pháp luật liên quan cũng như kỹ năng phân tích tài chính, đánh giá hiệu suất sử dụng tài sản. Các chương trình đào tạo định kỳ, hội thảo chuyên đề và hợp tác với các tổ chức kiểm toán quốc tế sẽ giúp nâng cao trình độ chuyên môn.
Tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan trong quá trình kiểm toán để đảm bảo tính khách quan và toàn diện. Kiểm toán viên cần trao đổi chặt chẽ với các đơn vị quản lý TSC, cơ quan thanh tra, giám sát và các đơn vị y tế để thu thập thông tin đầy đủ, chính xác. Việc thiết lập cơ chế phản hồi kịp thời giữa các bên giúp quá trình kiểm toán diễn ra thuận lợi, đồng thời nâng cao trách nhiệm của các đơn vị liên quan trong công tác quản lý TSC./.
