Điều 5.3 Công ước khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC) của WHO nêu rõ: Khi ban hành và thực thi các chính sách y tế công cộng về kiểm soát thuốc lá, các Bên công ước sẽ hành động để bảo vệ các chính sách này khỏi sự can thiệp bởi các lợi ích thương mại và các lợi ích riêng khác của ngành công nghiệp thuốc lá, phù hợp với luật pháp quốc gia.
Trong thực tế, ngành công nghiệp thuốc lá luôn tìm cách can thiệp vào chính sách phòng, chống tác hại của thuốc lá tại Việt Nam qua việc gửi thư, tiếp xúc, tổ chức hội thảo với sự tham gia của một số y bác sĩ… Hành động này là vi phạm Điều 5.3 Công ước khung về Kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) mà Việt Nam đã tham gia.
Tại Hội thảo cung cấp thông tin cho báo chí về tăng cường năng lực triển khai công ước khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC) và điều 5.3 FCTC tại Việt Nam, do Bộ Y tế tổ chức mới đây, Ths. Đinh Thị Thu Thuỷ - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) thông tin, Việt Nam đã tham gia FCTC gần 20 năm. Thời gian vừa qua, có một số thông tin về bác sĩ của ngành y tế tham gia một số hội thảo mà ngành công nghiệp thuốc lá đứng đằng sau ủng hộ về tài chính. Các bác sĩ cho biết là bản thân cũng không biết mình đã vi phạm Điều 5.3 Công ước khung FCTC.
“Đây là một điều rất là đáng tiếc. Vì vậy Bộ trưởng Bộ Y tế đã giao cho Vụ Pháp chế tổ chức tập huấn về Công ước khung 5.3 cho các bệnh viện, một số Bộ, ngành có liên quan để hạn chế mức thấp nhất vi phạm công ước khung 5.3” - bà Đinh Thị Thu Thủy cho biết.
Bà Thủy cũng nhấn mạnh, ranh giới về việc có lợi ích nhóm, cực bộ là rất khó. Quan điểm xuyên suốt của Bộ Y tế là đặt lợi ích chung, lợi ích tập thể lên hàng đầu.
Với tinh thần đó, Bộ Y tế luôn thận trọng và lưu ý khi làm các chính sách pháp luật có sự mâu thuẫn lợi ích y tế công cộng và liên quan đến lợi ích doanh nghiệp, đặc biệt các chính sách liên quan đến kiểm soát thuốc lá khi Việt Nam đã phê chuẩn FCTC.
“Hiện nay Bộ Y tế đang tham gia xây dựng một số chính sách, đó là đề nghị sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt. Cùng đó, trước sự xuất hiện ngày càng nhiều của các loại thuốc lá mới, gây ảnh hưởng tới sức khỏe của người dân, nhất là giới trẻ, Bộ Y tế đã đề xuất Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Hiện đã có 13/15 Bộ, ngành được lấy ý kiến đã bày tỏ nhất trí với đề xuất của Bộ Y tế” - bà Thủy thông tin thêm và cho rằng, đây là những văn bản pháp lý quan trọng, thể hiện rõ sự đấu tranh bảo vệ lợi ích y tế công cộng với lợi ích nhóm, lợi ích doanh nghiệp, ngành công nghiệp thuốc lá.
Đại diện Bộ Y tế cũng nhấn mạnh, Bộ Y tế không phải là cơ quan duy nhất để tham gia xây dựng các chính sách liên quan đến thuốc lá mà là công việc chung của tất cả các Bộ, ngành, đặc biệt là các Bộ liên quan như Bộ Công thương, Bộ Kế hoạch Đầu tư, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng.
ThS.BS Nguyễn Tuấn Lâm - đại diện WHO tại Việt Nam, cho biết, ước tính, mỗi năm thuốc lá gây ra 8 triệu ca tử vong trên thế giới. Trong đó, khoảng 1 triệu người chết do hút thuốc lá thụ động và 165.000 người là trẻ em dưới 5 tuổi.
Đặc biệt, chúng ta đang đối mặt với các vấn đề rất nghiêm trọng về thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử". Hiện nay các công ty thuốc lá đang tìm mọi cách để tiếp cận các quốc gia bằng những luận điệu rằng có các loại thuốc lá ít hại hơn hay tài trợ cho các chương trình xã hội… Tuy nhiên, Bộ Y tế đã có những phản ứng rất tốt, rất kịp thời với việc ngăn chặn tác hại của thuốc lá mới, quyết tâm bảo vệ sức khỏe, bảo vệ con người.
FCTC là Công ước quốc tế đầu tiên về sức khỏe, là công cụ kiểm soát thuốc lá hiệu quả nhất thế giới được thương thảo với sự bảo trợ của WHO. Cho đến nay, đã có 182 quốc gia tham gia và Việt Nam đã phê chuẩn Công ước FCTC từ năm 2004.
Theo ông Nguyễn Trong Khoa - Phó Cục trưởng Cục Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế): Việt Nam cần phải tăng cường hơn nữa việc giám sát của các cơ quan chức năng đối với ngành công nghiệp thuốc lá. Đặc biệt là những tài trợ hỗ trợ cho các cơ quan, tổ chức có liên quan đến xây dựng chính sách về thuốc lá, các nhà nghiên cứu, cơ sở nghiên cứu về vấn đề này… “Do tác hại nghiêm trọng của các sản phẩm thuốc lá mới tới sức khỏe, đặc biệt là thế hệ trẻ, chúng ta phải quyết liệt ngăn chặn việc sử dụng trước khi quá muộn” - ông Khoa nhấn mạnh.
