Về lâu dài, năng lượng tái tạo là nguồn điện năng rẻ nhất

Phải đầu tư lớn cho hệ thống truyền tải, lưu trữ điện

Về vấn đề phát triển năng lượng tái tạo, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn để phát triển điện gió và mặt trời. Tuy nhiên, nghịch lý là nơi có tiềm năng về nắng và gió lại là nơi có phụ tải thấp. Vì thế, muốn sử dụng nguồn năng lượng này phải đầu tư khá lớn cho hệ thống truyền tải hoặc lưu trữ điện.

Mặt khác, để duy trì thường xuyên an toàn hệ thống điện và phát huy hiệu quả năng lượng tái tạo thì phải có một số nguồn điện nền ổn định, nghĩa là phải có khả năng phát liên tục 24/24 để bù đắp cho những khi không có nắng, gió.

“Ở Việt Nam, điện than, điện dầu, điện khí, sinh khối và cả thủy điện được xem là nguồn điện nền. Còn ở các nước thì còn có cả điện hạt nhân. Bởi vậy, dù có đắt hơn, phát thải carbon có nhiều hơn trong ngắn hạn, chúng ta chưa có nguồn hoặc giải pháp khác thay thế thì điện chạy bằng than, bằng dầu, bằng khí vẫn được duy trì huy động để bảo đảm an toàn hệ thống điện” - Bộ trưởng cho biết.

Theo đó, than, dầu, khí là những nguyên liệu sơ cấp và thị trường thế giới ấn định giá. Mấy năm qua, do đứt gãy nguồn cung cho nên giá cao dẫn đến giá thành điện năng về dầu và khí thường cao hơn các nguồn điện khác, nếu chưa tính phí chuyển tải.

Điện gió, mặt trời vì không tốn tiền mua nhưng giá thành điện năng chỉ phụ thuộc vào giá thành công nghệ và thiết bị. Tuy nhiên, công nghệ thế giới thì phát triển rất nhanh, vì thế giá thành thiết bị và công nghệ giảm đi hằng năm, trung bình từ 6% đến 8% làm cho giá thành điện năng lượng tái tạo chưa tính phí truyền tải và lưu trữ điện giảm đi theo thời gian.

“Về lâu dài, năng lượng tái tạo có thể là nguồn điện năng có giá rẻ nhất, nếu chưa tính các phí truyền tải và lưu trữ điện” - Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhận định.

Sớm có cơ chế tháo gỡ, tránh lãng phí các dự án điện gió, điện mặt trời

Liên quan đến vấn đề xử lý đối với dự án điện gió, điện mặt trời không đủ điều kiện áp giá FIT, Bộ trưởng Bộ Công Thương thừa nhận sự lãng phí nếu hàng chục dự án điện mặt trời và điện gió được đầu tư mà chưa được khai thác, sử dụng.

Theo Bộ trưởng, để không lãng phí nhưng cũng không bị xem là hợp thức hóa cái sai, thậm chí là vi phạm quy định pháp luật thì rất cần chủ trương của cấp có thẩm quyền, sự chấp nhận và nỗ lực của các chủ đầu tư, sự vào cuộc đồng bộ của các ngành chức năng và chính quyền các địa phương thì mới tháo gỡ được.

Bộ trưởng cho biết, hiện cả nước có 85 nhà máy đã ký hợp đồng mua, bán điện với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) nhưng không đủ điều kiện hưởng giá FIT, với tổng công suất là 4.736 MW. Để có thể huy động công suất của các dự án này, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương ban hành Thông tư số 15/2022/TT-BCT, Quyết định số 21/QĐ-BCT quy định phương pháp xác định và khung giá áp dụng cho các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp.

Bộ cũng đã có nhiều văn bản đôn đốc các chủ đầu tư hoàn thiện thủ tục, chỉ đạo, hướng dẫn EVN khẩn trương phối hợp với nhà đầu tư thỏa thuận, thống nhất giá điện để sớm đưa các dự án này vào vận hành.

Tuy nhiên, đến ngày 30/3, tức là sau 2 tháng quyết định khung giá có hiệu lực, chỉ có 1 nhà đầu tư nộp hồ sơ. Qua nhiều nỗ lực của Bộ Công Thương, gặp gỡ, đối thoại với các chủ đầu tư, các bên liên quan, ban hành các văn bản chỉ đạo EVN thì đến ngày 31/5, đã có 59/85 nhà máy với công suất 3.389 MW, chiếm 71,6% số dự án đã nộp hồ sơ tới EVN, trong đó có 50 dự án đang được đề xuất giá tạm thời bằng 50% khung giá để tiếp tục hoàn thiện các thủ tục. Hiện còn 26 nhà máy với công suất là 1.346 MW chiếm 28,4% số dự án vẫn chưa gửi hồ sơ tới EVN - Bộ trưởng thông tin.

Bộ Công Thương đã đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm cho chủ trương, cơ chế tháo gỡ để Bộ và các bộ, ngành, địa phương có cơ sở giải quyết dứt điểm vấn đề trên, tránh lãng phí nguồn lực, bức xúc cho xã hội, bảo đảm hài hòa lợi ích nhưng các tổ chức và cá nhân thực thi nhiệm vụ này không bị xem là vi phạm pháp luật.

Nhập khẩu điện là chiến lược dài hạn

Thông tin về vấn đề nhập khẩu điện của Việt Nam, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu rõ, việc nhập khẩu điện là chiến lược dài hạn dựa trên các mối quan hệ chính trị, quốc phòng, an ninh của Việt Nam đối với các nước láng giềng, nhằm bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia trong mọi tình huống và được xác định trong quy hoạch phát triển điện lực quốc gia trong từng thời kỳ.

Từ năm 2015, Việt Nam đã là nước nhập khẩu năng lượng tịnh, đã nhập than, nhập dầu để phát điện và sắp tới sẽ nhập khí LNG.

Việc nhập khẩu điện đã thực hiện từ nhiều năm trước, với Trung Quốc là từ năm 2010, với Lào từ năm 2016. Việc nhập khẩu điện từ Lào cũng được thể hiện thông qua Hiệp định phát triển hợp tác công trình năng lượng và mỏ, biên bản ghi nhớ giữa Chính phủ 2 nước nhằm tăng cường quan hệ toàn diện với bạn.

Bộ trưởng khẳng định, nhập khẩu điện của Lào không chỉ là quan hệ kinh tế mà còn là quan hệ chính trị, ngoại giao và để bảo đảm mục tiêu quốc phòng, an ninh của đất nước. Tuy nhiên, tỷ lệ nhập khẩu điện còn rất nhỏ, mới chỉ có 572 MW bằng 0,73% công suất đặt hệ thống năm 2022, mà chỉ dành cho các khu vực biên giới nên rẻ hơn giá điện năng lượng tái tạo trong nước.

“Nhập khẩu điện, kết nối lưới điện và trao đổi điện năng với các nước trong khu vực là cần thiết, nhằm đa dạng hóa loại hình nguồn điện, nhất là điện nền để trong tương lai chúng ta có thể khai thác, phát triển được năng lượng tái tạo trong khi chưa có những nguồn điện nền khác thay thế” - Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh./.