Cơ hội giảm áp lực giảm thuế suất, tăng nguồn thu từ thuế
Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, bà Carolyn Turk cho biết, Thuế tối thiểu toàn cầu là một thỏa thuận mới nhằm bảo đảm các DN đa quốc gia phải nộp tỷ lệ thuế công bằng ở nơi hoạt động và tạo lợi nhuận. Thỏa thuận này được ký kết bởi 163 quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Thuế tối thiểu toàn cầu không trực tiếp ràng buộc các quốc gia áp dụng Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) tối thiểu 15%, thay vào đó, quy tắc này cho phép các quốc gia áp thuế bổ sung nếu công ty con của DN nộp thuế với thuế suất thấp hơn tại các quốc gia khác. Do vậy, các quốc gia có động lực nâng Thuế TNDN lên tối thiểu mức 15%.
Điều này dự kiến sẽ làm giảm tình trạng tránh thuế, cạnh tranh thuế và chuyển lợi nhuận, giảm lợi nhuận, đồng thời tạo số thu ngân sách cao hơn phục vụ phát triển và cung cấp các dịch vụ công.
Gợi mở chính sách đối với Việt Nam, bà Carolyn Turk cho rằng, nhân cơ hội triển khai Thuế tối thiểu toàn cầu, Việt Nam cần áp dụng quan điểm tổng thể hơn về thu hút vốn đầu tư với đầu tư trong nước và nước ngoài để đạt hiệu quả như mong muốn.
Về ưu đãi thuế, Việt Nam cần hài hòa với khung thuế quốc tế mới, tận dụng mọi cơ hội về Thuế tối thiểu toàn cầu, như giảm áp lực giảm thuế suất để cạnh tranh với các quốc gia khác, tăng nguồn thu từ thuế đối với các DN nước ngoài đang hoạt động tại Việt Nam nhưng nộp thuế thấp ở các quốc gia khác.
Ngày 20/12/2021, Diễn đàn hợp tác chung thực hiện các giải pháp chống
xói mòn cơ sở tính thuế và chuyển lợi nhuận của OECD đã ban hành các Quy tắc mẫu Chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu (Quy tắc GloBE hay Thuế suất tối thiểu toàn cầu) thuộc Trụ cột 2.Quy tắc GloBE gồm hai quy tắc sửa đổi nội luật kết hợp:
Quy tắc thuế suất tối thiểu (IIR) là quy tắc cho phép quốc gia nơi đặt trụ sở của công ty mẹ tối cao được đánh thuế công ty mẹ tối cao đối với thu nhập của công ty con chịu thuế ở dưới mức thuế tối thiểu là 15%.
Quy tắc đối với khoản thanh toán chịu thuế dưới mức tối thiểu (UTPR) là quy tắc bổ trợ cho quy tắc IIR và áp dụng trong trường hợp công ty con đang chịu thuế ở mức thấp hơn tối thiểu nhưng chưa bị đánh thuế bổ sung (ví dụ trong trường hợp quốc gia của tất cả các công ty mẹ chưa áp dụng IIR) thì các quốc gia có công ty con thuộc tập đoàn (các quốc gia này áp dụng quy tắc UTPR) có quyền thu thuế đối với công ty con ở quốc gia đó.
Theo Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Đặng Ngọc Minh, nếu Việt Nam không áp dụng Thuế tối thiểu toàn cầu thì số thu ngân sách nhà nước (NSNN) về Thuế TNDN không bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, nếu Việt Nam áp dụng quy định thuế tối thiểu nội địa đạt chuẩn, Việt Nam sẽ có quyền đánh thuế bổ sung đối với những doanh nghiệp FDI đang được hưởng thuế suất thực tế tại Việt Nam thấp hơn mức tối thiểu 15%, từ đó tăng thu NSNN.
Trường hợp Việt Nam không thu Thuế TNDN bổ sung thì toàn bộ số thu được ưu đãi cho các DN hiện tại sẽ được các nước phát triển có DN đầu tư tại Việt Nam thu về ngân sách của các nước đó.
Mặt khác, Thuế tối thiểu toàn cầu cũng tạo ra cơ hội đánh thuế khi Việt Nam áp dụng quy định chung về thuế tối thiểu. Theo đó, Việt Nam có quyền đánh thuế bổ sung đối với các DN Việt Nam nếu thuộc đối tượng áp dụng của Thuế tối thiểu toàn cầu đầu tư ra nước ngoài và đang được hưởng thuế suất thực tế thấp hơn mức tối thiểu 15% tại các nước khác.
Từ phân tích trên, ông Minh cho rằng, Việt Nam cần chủ động thực hiện theo chương trình Thuế tối thiểu toàn cầu. “Việt Nam cần quy định về Thuế TNDN theo quy định về Thuế tối thiểu toàn cầu đạt chuẩn (QDMTT) 15% theo quy định của OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế) để ứng phó với Thuế tối thiểu toàn cầu của các nước có đầu tư nước ngoài vào Việt Nam và áp dụng từ ngày 01/01/2024” - ông Đặng Ngọc Minh đề xuất.
Đồng thời, cần bổ sung quy định về Thuế tối thiểu toàn cầu, bao gồm quy định tổng hợp thu nhập (IIR) và quy định lợi nhuận chịu thuế dưới mức tối thiểu (UTPR), để áp dụng đối với các DN Việt Nam có đầu tư ra nước ngoài và các DN khác thuộc đối tượng áp dụng của Thuế tối thiểu toàn cầu để thu phần chênh lệch (nếu có).
Nhấn mạnh sự cần thiết của việc thống nhất áp dụng cơ chế QDMTT cho tất cả các DN thuộc phạm vi ảnh hưởng, ông Bùi Ngọc Tuấn - Phó Tổng giám đốc Dịch vụ tư vấn thuế (Deloitte Việt Nam) nêu rõ, QDMTT là cơ chế tối ưu nhằm vừa giữ được quyền đánh thuế cho Việt Nam, vừa đảm bảo DN không bị thu thừa thuế - chỉ thu thuế đến đúng mục tiêu thuế suất hiệu quả 15%, hạn chế phát sinh thêm thuế bổ sung ở Công ty mẹ cũng như không phát sinh thêm các chi phí tuân thủ, quản lý do sử dụng hệ thống thuế đồng nhất với các công ty trong Tập đoàn.
Các nước xung quanh như Malaysia, Thái Lan, Singapore… đều tuyên bố hoặc nghiên cứu áp dụng QDMTT. Do đó, Việt Nam cũng thể hiện được tính hội nhập hệ thống thuế quốc tế nếu cũng áp dụng QDMTT - ông Tuấn nhấn mạnh.
Quốc hội cần ban hành nghị quyết thực hiện thí điểm
Trao đổi tại Hội thảo, đại diện Công ty TNHH Thuế và Tư vấn KPMG phân tích, về cơ bản, thuế suất Thuế TNDN phổ thông của Việt Nam là 20% gần như đã đảm bảo không chịu ảnh hưởng bởi Quy tắc GloBE của Trụ cột 2. Tuy nhiên, để thu hút đầu tư, đặc biệt là FDI, trong những năm qua, Việt Nam đã thực hiện nhiều chính sách ưu đãi thuế theo thu nhập dưới hình thức miễn, giảm thuế TNDN và/hoặc áp dụng mức thuế suất bằng hoặc thấp hơn 15%. Việc Trụ cột 2 bắt đầu được áp dụng từ năm 2024 (cho dù Việt Nam lựa chọn áp dụng hay không) sẽ vô hiệu hóa tác dụng của những ưu đãi thuế mà Việt Nam đã cấp cho các DN FDI chịu ảnh hưởng của Trụ cột 2.
Để bảo vệ nguồn thu thuế của Việt Nam cũng như đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư, theo KPMG, một trong những phương án có thể cân nhắc là nâng mức thuế suất thuế TNDN áp dụng cho các DN bị ảnh hưởng bởi Trụ cột 2 (bao gồm cả những nhà đầu tư đang trong thời gian được hưởng ưu đãi thuế TNDN đã được cấp từ trước và những nhà đầu tư mới) lên mức tối thiểu là 15%.
Trong đó, để nhanh chóng ứng phó, giải pháp trước mắt là Việt Nam có thể cân nhắc áp dụng quy định tại điểm b khoản 2 Điều 15 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, trong đó quy định Quốc hội có thể ban hành nghị quyết để thực hiện thí điểm một số chính sách mới thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội nhưng chưa có luật điều chỉnh hoặc khác với quy định của luật hiện hành.
“Trong trường hợp này, nội dung Thuế suất tối thiểu toàn cầu có thể được hiểu là chính sách mới, chỉ áp dụng thí điểm đối với một nhóm đối tượng (cụ thể là các doanh nghiệp FDI chịu ảnh hưởng bởi Trụ cột 2), thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội và khác với quy định hiện hành liên quan tới thuế TNDN. Do đó, có căn cứ pháp lý để Chính phủ đề xuất Quốc hội xem xét ban hành nghị quyết để thực hiện thí điểm việc áp dụng Thuế suất tối thiểu toàn cầu từ năm 2024 cho tới khi Luật Thuế TNDN (sửa đổi) được ban hành” - đại diện KPMG chia sẻ.
Trong dài hạn, đại diện KPMG khuyến nghị Việt Nam cần sửa đổi, bổ sung chính sách Thuế TNDN và pháp luật có liên quan về thuế TNDN để thay thế cho Nghị quyết đã ban hành, đồng thời bổ sung nội dung quy định theo Quy tắc GloBE để bảo vệ quyền đánh Thuế bổ sung đối với các DN Việt Nam đầu tư ra nước ngoài.
Đồng quan điểm, đại diện Công ty Luật Kim & Chang cho rằng, phương án hiệu quả nhất để Việt Nam ứng phó với Thuế tối thiểu toàn cầu là áp dụng QDMTT từ năm 2024, bởi hầu hết các nước đều áp dụng Thuế tối thiểu toàn cầu từ thời điểm này.
Theo đó, trong trường hợp cơ quan lập pháp chưa nội luật hóa theo thủ tục lập pháp thông thường thì việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội là một phương án phù hợp. Đồng thời, để tạo sự chủ động và linh hoạt, Quốc hội cần ủy quyền cho Chính phủ quyết định thời điểm áp dụng QDMTT bằng văn bản hướng dẫn phù hợp với hệ thống pháp luật của Việt Nam.
