Xây dựng khung khổ pháp lý đối với tài sản số

Điểm nổi bật trong Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số là lần đầu tiên có khái niệm về tài sản số. Thực tế, đã có rất nhiều giao dịch liên quan tới tài sản số, nếu chúng ta chưa có khung khổ pháp lý thì giao dịch này trở nên rủi ro, mỏng manh, những người liên quan không được bảo vệ. Khi có khung khổ chính thức thì hoạt động đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực này mới có thể hình thành và phát triển mạnh mẽ.

Ông Đậu Anh Tuấn - Trưởng Ban Pháp chế VCCI

Xu hướng chung trong phát triển kinh tế số

Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số dành một mục quy định về "tài sản số". Qua thảo luận, các ý kiến nhấn mạnh, đây là lần đầu tiên khái niệm tài sản số được đề cập trong văn bản pháp lý. Điều này là cần thiết vì đây là xu hướng của thế giới. Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Hoàng Minh Hiếu (Đoàn ĐBQH Nghệ An) chỉ rõ, hiện nay các báo cáo nghiên cứu, thống kê cho thấy, Việt Nam đang đứng thứ hai thế giới về tỷ lệ người sở hữu tài sản số, với khoảng 20 triệu người sở hữu tài sản số và hằng năm có khoảng 120 tỷ USD tiền mã hóa được đổ vào Việt Nam. Vì vậy, nếu chúng ta không có khung khổ pháp lý cho hình thức sở hữu này thì sẽ bỏ qua một mảng rất quan trọng trong việc phát triển kinh tế số.

Đại biểu Hiếu đề nghị cần có sự phân loại cụ thể tài sản số để có những phương án quản lý khác nhau. Đồng thời, Dự Luật cần có các quy định làm rõ trách nhiệm của các nhà cung cấp dịch vụ tài sản số, qua đó tăng cường việc bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Theo kinh nghiệm của các nước, đây là nội dung rất quan trọng. Chẳng hạn, pháp luật của Liên minh châu Âu đặt ra những quy định rất cụ thể về trách nhiệm của nhà phát hành tài sản số, như phải đăng ký hoạt động, phải cam kết chịu trách nhiệm pháp lý đối với các sản phẩm được phát hành và các nền tảng giao dịch và lưu trữ tài sản số phải được cấp phép hoạt động và phải duy trì bảo mật thông tin cũng như minh bạch trong quá trình giao dịch.

Đồng quan điểm, đại biểu Bế Trung Anh (Đoàn ĐBQH Trà Vinh) đề nghị Dự thảo Luật cần bổ sung khái niệm “tiền số” để đưa vào quản lý. “Chúng ta đã có xã hội số, có Chính phủ số và đặc biệt có kinh tế số. Muốn có kinh tế số lành mạnh thì các giao dịch kinh tế số phải dựa vào các quy định của pháp luật” - đại biểu nêu quan điểm.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh đề nghị làm rõ phạm vi quy định về tài sản số, tài sản ảo và tài sản mã hóa như bitcoin vì không thể quy định quá sâu trong luật, cũng không thể “né tránh” khi rõ ràng thực tiễn đã có. "Người dân cũng sử dụng đồng bitcoin trong các giao dịch, thậm chí giao dịch quốc tế. Có thể mua đồng bitcoin ở trong nước rồi ra nước ngoài đổi ra các đồng tiền khác" - ông Thanh nêu thực tế.

Chính phủ phân loại tài sản số để quản lý

Trước những ý kiến khác nhau liên quan đến quy định tài sản số tại Dự thảo Luật, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội - cơ quan thẩm tra Dự án Luật - cho biết, sau khi làm việc với các cơ quan chuyên môn, thấy rằng tài sản số là vấn đề mới, phức tạp, phát triển, thay đổi nhanh chóng. Hiện nay, trên thế giới cũng chưa có khung pháp lý quy định đầy đủ về vấn đề này và vẫn còn có quan điểm khác nhau. Do đó, cơ quan thẩm tra thống nhất quy định khung về vấn đề này; đồng thời giao Chính phủ quy định phân loại, thẩm quyền, nội dung quản lý tài sản số, cung ứng dịch vụ tài sản số phù hợp với điều kiện thực tiễn. “Các quy định về tài sản số trong Dự thảo Luật sau khi tiếp thu, chỉnh lý, không chồng chéo, mâu thuẫn với pháp luật hiện hành; không phải sửa đổi Bộ luật Dân sự, Luật Giao dịch điện tử và Luật Chứng khoán” - Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy nêu rõ.

Làm rõ thêm, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Bùi Hoàng Phương cho biết, khoảng 6-7 năm trước, Chính phủ giao cho Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, trong đó Bộ Tư pháp xây dựng cơ sở pháp lý để quản lý tiền ảo như bitcoin, song "vẫn chưa ra". Khi xây dựng Luật Công nghiệp công nghệ số, Bộ Thông tin và Truyền thông tiếp thu ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các đại biểu Quốc hội, nhận thấy đây là vấn đề mới, quan trọng, cần hành lang, khung khổ pháp lý nên đã đề xuất đưa vào Dự thảo Luật để quy định.

Theo đó, Dự thảo Luật quy định, tài sản số là tài sản theo quy định tại Bộ luật Dân sự, được thể hiện dưới dạng dữ liệu số, được tạo ra, phát hành, lưu trữ, chuyển giao và xác thực bởi công nghệ số trên môi trường điện tử; được pháp luật bảo hộ như quyền tài sản phù hợp với quy định pháp luật dân sự, sở hữu trí tuệ và pháp luật khác có liên quan. Dự thảo Luật cũng quy định, tài sản ảo là một loại tài sản số được giao dịch hoặc chuyển giao và có thể được dùng cho mục đích thanh toán hoặc đầu tư. Tài sản ảo không bao gồm chứng khoán, các dạng số của tiền pháp định và tài sản tài chính khác theo quy định pháp luật. Tài sản mã hóa được dự luật quy định là một loại tài sản số được tạo ra, phát hành, lưu trữ, chuyển giao và xác thực bằng công nghệ chuỗi khối, công nghệ sổ cái phân tán hoặc công nghệ số khác tương tự.

Với sự phát triển mạnh mẽ của tài sản số, tiền số, việc xây dựng khung pháp lý là một trong những hành động nằm trong kế hoạch hành động quốc gia thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam về phòng chống rửa tiền, phòng chống tài trợ khủng bố và các hoạt động phi pháp khác. Các chuyên gia khẳng định, việc xây dựng khung khổ pháp lý đối với tài sản số, một mặt nhằm bảo đảm công tác quản lý nhà nước, đồng thời thúc đẩy phát triển lĩnh vực này và cũng là cách bảo vệ những chủ thể tham gia thị trường./.