Xử lý tình trạng trốn, chậm đóng BHXH: Cần chế tài đủ mạnh

Bổ sung quy định nhằm xử lý tình trạng trốn đóng BHXH

Theo Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023, Dự án Luật BHXH (sửa đổi) dự kiến sẽ được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 6 (tháng 10/2023). Một trong những điểm đáng chú ý trong Dự thảo Luật lần này là đã bổ sung quy định nhằm xử lý tình trạng trốn đóng BHXH - một vấn đề nhức nhối làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động thời gian qua.

Cụ thể, để xử lý tình trạng trốn đóng BHXH, Dự thảo Luật đề xuất bổ sung quy định nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền trốn đóng (tương tự như tiền chậm nộp thuế).

Bên cạnh đó, cơ quan có thẩm quyền quyết định ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 6 tháng trở lên.

Cơ quan có thẩm quyền quyết định hoãn xuất cảnh đối với người đại diện theo pháp luật của người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 12 tháng trở lên...

Đồng thời, để đảm bảo quyền lợi của người lao động, Dự thảo Luật cũng bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động phải bồi thường cho người lao động nếu không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc không đầy đủ, kịp thời mà gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động…

Đặc biệt, để có căn cứ xử lý hình sự hành vi này, tại Điều 43 Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã bổ sung vào quy định hành vi trốn đóng BHXH bắt buộc bao gồm:

Thứ nhất, người sử dụng lao động không đăng ký tham gia BHXH bắt buộc hoặc đăng ký tham gia BHXH bắt buộc sau thời gian quy định tại khoản 1 Điều 34 luật này; tức là sau 5 ngày làm việc kể từ ngày giao kết hợp đồng lao động.

Thứ hai, người sử dụng lao động đã đăng ký tham gia BHXH bắt buộc cho người lao động nhưng đến thời hạn quy định tại khoản 6 Điều 40 Luật này mà chưa đóng hoặc đóng chưa đủ số tiền BHXH bắt buộc phải đóng theo quy định.

Thứ ba, người sử dụng lao động đăng ký và đóng BHXH bắt buộc thấp hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc theo quy định.

 Khoản 6 Điều 40 Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) quy định thời hạn đóng BHXH bắt buộc chậm nhất đối với người sử dụng lao động. Cụ thể là ngày thứ 10 của tháng tiếp theo đối với phương thức đóng hằng tháng; ngày cuối cùng của chu kỳ đóng đối với phương thức đóng 3 tháng một lần; ngày cuối cùng của tháng thứ 4 của chu kỳ đóng đối với phương thức đóng 6 tháng một lần; ngày cuối cùng của tháng thứ 7 của chu kỳ đóng đối với phương thức đóng 12 tháng một lần.

Cần quy định rõ về hành vi để có chế tài phù hợp

Đề cập đến vấn đề này tại Hội thảo góp ý Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) do Viện Nghiên cứu lập pháp thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, PGS.TS Đinh Dũng Sỹ - nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Chính phủ) cho biết: Thời gian qua, cơ quan BHXH và các cơ quan liên quan đã có nhiều cố gắng, thực hiện nhiều giải pháp nhằm hạn chế tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH và cũng đã có những chuyển biến nhất định.

Tuy nhiên, vẫn phải thừa nhận là tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH còn diễn ra ở nhiều doanh nghiệp, địa phương. Đặc biệt, vẫn còn tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH diễn ra thời gian dài, dẫn đến tình trạng khó có khả năng thu hồi, ảnh hưởng tới việc giải quyết chế độ BHXH của người lao động.

Theo ông Sỹ, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, trong đó có việc chưa xác định, quản lý chặt chẽ đối tượng thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc; các giải pháp, biện pháp xử lý tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH vẫn chưa đạt được hiệu quả như kỳ vọng.

Đồng tình với việc bổ sung các biện pháp, chế tài đủ mạnh để phòng, chống tình trạng trốn, chậm đóng BHXH song ông Đinh Dũng Sỹ cho rằng, cần kiên quyết, nghiêm túc trong tổ chức thực thi thì mới đem lại hiệu quả. Bên cạnh đó, cần bổ sung các quy định ràng buộc trách nhiệm, bổ sung chế tài xử lý đối với các cơ quan nhà nước, người có trách nhiệm có liên quan khi không thực hiện đúng các quy định của pháp luật về xử lý các trường hợp trốn đóng, chậm đóng BHXH.

Trong khi đó, PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương - nguyên Viện trưởng Viện khoa học lao động xã hội đề nghị, các cơ quan quản lý nhà nước về BHXH và cơ quan quản lý Quỹ BHXH cần có thẩm quyền nhiều hơn trong việc xử phạt các doanh nghiệp trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi BHXH.

Đặc biệt, cần bổ sung chức năng xử phạt khi phát hiện trường hợp trốn đóng BHXH cho cơ quan BHXH Việt Nam (hiện tại mới chỉ được phát hiện).

Bên cạnh đó, Ths. Nguyễn Văn Phụng - nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) và nhiều ý kiến khác cho rằng, quy định về chế tài xử lý vi phạm quy định về đóng BHXH bắt buộc phải thật rõ và đúng về hành vi (ví dụ như trốn đóng BHXH khác với chậm đóng). Trên cơ sở đó mới quy định phương thức xử lý, mức độ xử lý, cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xử lý cũng như biện pháp bảo đảm thi hành các chế tài xử lý./.