Toàn cảnh Nhà máy alumin Tân Rai. Ảnh: TK
Hiệu quả tổng hợp bước đầu của 2 dự án đã tác động lan tỏa và tích cực đến phát triển kết cấu hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, lao động tại các địa phương. Theo tính toán thì dự án Tân Rai lỗ kế hoạch 4 năm đầu, Nhân Cơ lỗ 5 năm đầu do phải trả nợ các khoản vay đến hạn… nên việc năm 2015 và một vài năm tiếp theo, các khoản lỗ theo dự kiến nói trên là mang tính quy luật. Vì vậy, Bộ Công thương cho rằng ý kiến đánh giá “nếu sản xuất 660.000 tấn bôxítsẽ lỗ khoảng 37,4 triệu USD” là vội vã, thiếu cơ sở.
Về công suất của nhà máy alumin, trong Hồ sơ mời thầu ban đầu, công suất thiết kế của nhà máy là 600.000 tấn/năm, nhà thầu dự thầu 600.000 tấn/năm. Sau đó, theo đề nghị của TKV, Nhà thầu có cam kết bổ sung “Nhà máy alumin công suất thiết kế là 650.000 tấn/năm, công suất vận hành ổn định là 630.000 tấn/năm, để dự phòng duy tu, bảo dưỡng, thay thế thiết bị, phụ tùng”. Do đó, khi tính toán hiệu quả Dự án chỉ tính công suất vận hành của Nhà máy là 630.000 tấn/năm, chứ không tính công theo công suất thiết kế. Vì thế, Bộ Công thương nhấn mạnh không thể có lỗ và thiệt hại phát sinh do giảm công suất thiết kế. Dự kiến, sản lượng alumin năm 2015 đạt 540.000 tấn, năm 2016 dự kiến đạt 650.000 tấn (đạt 100% công suất thiết kế). Hiện giá bán alumin trên thế giới đã bước vào chu kỳ tăng và đã vượt mức dự báo tăng giá alumin trong tính toán hiệu quả kinh tế. Theo đó, hiệu quả kinh tế của các dự án bôxit đang tăng lên, thời gian lỗ kế hoạch dự kiến sẽ giảm, thời gian thu hồi vốn cũng giảm theo.
Về công nghệ sản xuất alumin, các dự án đã lựa chọn Công nghệ Bayer châu Mỹ - công nghệ được áp dụng phổ biến trên toàn thế giới cho các nhà máy alumin chế biến quặng bôxit gipxit, phù hợp với chất lượng bôxit Tây Nguyên. Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ đã thành lập Hội đồng Giám sát và đánh giá kết quả việc chuyển giao và ứng dụng công nghệ đối với hai dự án bôxit Tân Rai và Nhân Cơ. Hội đồng đã tổ chức họp và đánh giá: Công nghệ áp dụng cho nhà máy alumin Tân Rai là tiên tiến. Đối với Nhà máy tuyển quặng do Việt Nam tự thiết kế, đến nay TKV đã tiếp nhận, làm chủ công nghệ, các chỉ tiêu công nghệ đạt tốt. Rút kinh nghiệm Dự án Tân Rai, Nhà máy tuyển Dự án Nhân Cơ đã có những khâu cải tiến đáng kể, nâng cao tỷ lệ thu hồi quặng tinh, giảm tổn thất.
Liên quan đến dự án tạo đầu ra cho alumin là Dự án điện phân nhôm Trần Hồng Quân (Dự án THQ), Bộ Công thương phân tích và nhấn mạnh: Dự án mang lại hiệu quả kinh tế. Theo tính toán, Dự án THQ dự kiến nộp ngân sách giai đoạn 2016-2045 là 420 triệu USD, bình quân 14 triệu USD/năm. Sau khi trừ đi chi phí Nhà nước hỗ trợ về giá điện cho Dự án giai đoạn 2016-2025 là 229 triệu USD thì Dự án sẽ dư nộp ngân sách 190 triệu USD. Tỉnh Đăk Nông là địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, vì vậy Dự án THQ thuộc diện đặc biệt ưu đãi đầu tư, được Nhà nước hỗ trợ theo Luật Đầu tư 2005 và Luật Đầu tư số 67/2014/QH13 ngày 26/11/2014. Việc Nhà nước hỗ trợ chuẩn bị mặt bằng cũng phù hợp với các quy định hiện hành.
Dự án THQ một mặt giúp Nhà máy alumin Nhân Cơ tiêu thụ toàn bộ sản lượng alumin ổn định và lâu dài, giảm lưu lượng và chi phí vận chuyển, góp phần cải thiện hiệu quả của Nhà máy chế biến alumin Nhân Cơ; mặt khác sẽ góp phần hình thành nền công nghiệp bôxit - nhôm đồng bộ đáp ứng nhu cầu nhôm trong nước, thay thế nhập khẩu, góp phần cải thiện cán cân thương mại và cân đối ngoại tệ, cũng như phát triển ngành công nghiệp phụ trợ cho công nghiệp điện phân nhôm.
Đối với ý kiến cho rằng Nhà nước đang phải bù lỗ hàng ngàn tỷ đồng/năm cho Dự án THQ, Bộ Công thương giải thích: “Tại công văn số 3025/BCT-CNNg ngày 15/4/2014 của Bộ Công thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ về Dự án THQ, dự kiến chi phí Nhà nước hỗ trợ về giá điện cho Dự án trong 10 năm giai đoạn 2016-2025 là 229 triệu USD (khoảng 4.800 tỷ đồng). Vì vậy, việc cho rằng hằng năm Nhà nước bù lỗ 3.000 tỷ đồng/năm là thiếu cơ sở”.
Bên cạnh đó, Báo cáo đánh giá tác động môi trường của Dự án THQ cũng đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt vào tháng 02/2015. Như vậy, các lo ngại về tổn hại môi trường đã được đánh giá, dự án đảm bảo các chỉ tiêu về môi trường theo tiêu chuẩn Việt Nam.
QUỲNH ANH
