Chậm cơ giới hóa nông nghiệp do đâu?

Ít chuyển biến

Theo Cục Chế biến nông lâm thủy sản và nghề muối (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), mặc dù nhiều khâu trong quá trình sản xuất nông nghiệp của nước ta hiện nay có tỷ lệ cơ giới hóa khá cao, song nhìn chung trình độ trang bị còn rất lạc hậu, thể hiện ở các máy làm đất công suất nhỏ, chỉ thích hợp với quy mô hộ và đất manh mún, cơ giới hóa mới tập trung chủ yếu ở cây lúa. Mức độ trang bị động lực cho nông nghiệp hiện mới đạt bình quân 1,6 mã lực (HP)/ha canh tác, thấp hơn nhiều so với các nước châu Á như: Thái Lan đạt 4HP/ha, Trung Quốc đạt 8HP/ha, Hàn Quốc 10HP/ha. Cùng với đó, năng lực nghiên cứu ứng dụng máy móc phục vụ sản xuất nông nghiệp còn nhiều yếu kém, bất cập. Hiện ngành Cơ khí trong nước mới có khoảng 100 cơ sở chế tạo, phần lớn là quy mô nhỏ, quy trình sản xuất khép kín, thiếu chuyên môn hóa.

Để khắc phục sự thiếu hụt về máy móc sản xuất, bắt buộc nước ta phải nhập khẩu. Tuy nhiên, theo ông Phạm Anh Tuấn - Phó Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công thương), trong khi nhiều nước khác đưa ra những hàng rào kỹ thuật trong việc nhập khẩu máy móc thì Việt Nam lại chưa có tiêu chuẩn áp dụng cho máy móc phục vụ nông nghiệp, hiện máy móc có nguồn gốc từ Trung Quốc giá thành rẻ được nhập khẩu nguyên chiếc hoặc lắp ráp tại Việt Nam khá phổ biến. Các máy này đều có chất lượng không cao. Bên cạnh đó, máy móc cơ khí phục vụ nông nghiệp của các DN trong nước đều bán với giá có thuế VAT từ 5% đến 10%, trong khi máy móc thiết bị được nhập khẩu từ nhiều nguồn khác được bán không có hóa đơn thuế, hoặc với giá khai báo tính thuế rất thấp, điều này đã tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh, gây rối loạn thị trường.

Nhận định nguyên nhân khiến cơ giới hóa trong nông nghiệp ở nước ta vẫn ì ạch bao năm qua, Phó Chủ tịch Hội Cơ khí nông nghiệp Việt Nam Đoàn Xuân Hòa cho rằng: Nguyên nhân quan trọng là thiếu nguồn vốn đáp ứng từ hệ thống ngân hàng. Đến nay, mới chỉ có 2/11 dự án cơ khí thuộc Chương trình cơ khí trọng điểm được giải ngân với giá trị hơn 60 tỷ đồng trong tổng mức đầu tư của 11 dự án là xấp xỉ 10.000 tỉ đồng. Hơn nữa các dự án sản xuất công nghiệp hỗ trợ, cơ khí nông nghiệp phần lớn có quy mô vừa và nhỏ nên càng khó tiếp cận được các cơ chế ưu đãi của nhà nước.

Chính sách còn nhiều bất cập

Nhằm tạo bước chuyển biến tích cực trong việc đẩy mạnh cơ giới hóa nông nghiệp, ngày 14/11/2013 Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định 68/2013/QĐ-TTg về chính sách hỗ trợ nhằm giảm tổn thất trong nông nghiệp. Trong đó đáng kể nhất là người dân được hỗ trợ lãi suất 100% trong 2 năm đầu và 50% vào năm thứ 3 để đầu tư mua sắm các máy móc phục vụ canh tác và giảm tổn thất sau thu hoạch. Quyết định này tạo điều kiện giúp hộ dân, DN mạnh dạn đầu tư máy móc thực hiện cơ giới hóa đảm bảo chất lượng bảo quản sau thu hoạch đối với các lĩnh vực trồng trọt, rau quả và thủy sản từ đó nâng cao sản lượng và giá trị.

Tuy nhiên, theo đại diện Ngân hàng nhà nước Việt Nam, việc quy định danh sách chủng loại máy, thiết bị được hưởng chính sách hỗ trợ giảm tổn thất trong nông nghiệp hiện nay còn hạn chế và bất hợp lý. Mặc khác, lãi suất tín dụng đầu tư của Nhà nước cho đối tượng ưu đãi này còn cao, hiện nay là 9,6%/năm, trong khi mặt bằng lãi suất cho vay thương mại bình quân của các ngân hàng ở mức 9% đến 10%/năm nên chưa thu hút được các tổ chức, cá nhân, đặc biệt là các DN đầu tư dự án chế tạo máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Phát biểu tại Hội nghị “Đẩy mạnh cơ giới hóa tạo động lực tái cơ cấu ngành nông nghiệp” mới đây, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Vũ Văn Tám thừa nhận, vẫn đang tồn tại một số bất cập trong triển khai Quyết định 68/2013/QĐ-TTg. Để đẩy mạnh áp dụng cơ giới hóa vào sản xuất nông nghiệp và giải quyết những bất cập trong chính sách, ông Vũ Văn Tám cho biết, trước tiên Bộ NN&PTNT sẽ giao cho các cơ quan liên quan thành lập tổ rà soát, bổ sung, hoàn thiện để trình Chính phủ xem xét trong thời gian sớm nhất. Mặt khác, Bộ cũng sẽ xác định lợi thế của từng vùng, lựa chọn loại hình máy móc, thiết bị phù hợp với từng cây, con cụ thể, đồng thời yêu cầu các địa phương rà soát lại qui hoạch theo hướng sản xuất tập trung, hình thành cánh đồng lớn nhằm tạo điều kiện cho việc áp dụng nhanh cơ giới hóa vào các khâu sản xuất, bảo quản, chế biến, vận chuyển và tiêu thụ sản phẩm.