Xây dựng cơ chế kiểm soát chất lượng, giám sát và đánh giá định kỳ
Nhằm xã hội hóa hoạt động GĐTP, Dự thảo Luật GĐTP (sửa đổi) đã sửa đổi, bổ sung quy định Văn phòng GĐTP được thành lập trong các chuyên ngành cổ vật, di vật, bản quyền tác giả, ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân và các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, xây dựng, tài nguyên.
Riêng các chuyên ngành ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân thì Văn phòng GĐTP không được thực hiện GĐTP trong hoạt động tố tụng hình sự, trừ trường hợp được người trưng cầu GĐTP trưng cầu trong trường hợp đặc biệt.
Quan tâm đến vấn đề này, đại biểu Lã Thanh Tân (TP. Hải Phòng) - cho rằng, chủ trương xã hội hóa hoạt động GĐTP là rất cần thiết và đề nghị cần quan tâm hơn về một số vấn đề.
Trong đó, bên cạnh các lĩnh vực GĐTP được mở rộng cho Văn phòng GĐTP thực hiện như dự thảo Luật quy định, đại biểu nhận thấy, một số lĩnh vực tiềm năng khác như môi trường, an toàn thực phẩm, dược phẩm, công nghệ thông tin – truyền thông, động vật nguy cấp, quý hiếm chưa được quy định rõ, nên cần nghiên cứu bổ sung trong dự thảo Luật.
Bên cạnh đó, đại biểu Lã Thanh Tân cũng nhận thấy, hiện nay chưa có đầy đủ các quy định tạo thuận lợi cho hoạt động giám định của các tổ chức ngoài công lập, bao gồm: cơ chế thành lập và đăng ký, điều kiện trang thiết bị và nhân lực, tiêu chuẩn chất lượng, cơ chế phối hợp với cơ quan công lập, cũng như cơ chế bảo đảm quyền tiếp cận thông tin, cơ sở vật chất phục vụ giám định. Điều này dẫn đến khó khăn trong triển khai, làm giảm hiệu quả, chất lượng và tính khả thi của xã hội hóa.
Do vậy, đại biểu Tân đề nghị, cần hoàn thiện quy định Luật GĐTP theo hướng, ngoài việc mở rộng lộ trình, phạm vi xã hội hóa theo nhu cầu thực tế và xu hướng phát triển của từng lĩnh vực, thì cần bổ sung các quy định thuận lợi, thực sự "cởi trói" cho hoạt động của các Văn phòng GĐTP.
Theo đó, bổ sung quy định cơ chế đăng ký, tiêu chuẩn nhân lực và trang thiết bị, điều kiện cơ sở vật chất, quy trình phối hợp với cơ quan công lập; xây dựng cơ chế kiểm soát chất lượng, giám sát và đánh giá định kỳ để bảo đảm hiệu quả, minh bạch, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người trưng cầu giám định và đáp ứng yêu cầu tố tụng. “Những quy định này sẽ vừa phát huy được chủ trương xã hội hóa, vừa bảo đảm chất lượng, hiệu quả và khả thi trong thực tiễn” - đại biểu Lã Thanh Tân nhấn mạnh.
Về điều kiện thành lập và hoạt động của Văn phòng GĐTP, tại điểm a khoản 6 Điều 20 Dự thảo Luật quy định “Trưởng Văn phòng GĐTP là giám định viên tư pháp có từ đủ 03 năm trở lên trong lĩnh vực đề nghị thành lập Văn phòng”.
Theo đại biểu Lã Thanh Tân, quy định về điều kiện này chưa phù hợp trong thực tiễn khi thành lập doanh nghiệp đầu tư xã hội hóa vào hoạt động GĐTP, đồng nghĩa với việc 1 Văn phòng GĐTP chỉ được thành lập và hoạt động trong 1 lĩnh vực hoặc 1 chuyên ngành. Điều kiện này không “tháo gỡ những điểm nghẽn, nút thắt về thể chế” để khơi thông nguồn lực xã hội hóa vào hoạt động GĐTP.
Đại biểu đề nghị sửa đổi quy định về điều kiện thành lập Văn phòng GĐTP từ “Trưởng Văn phòng GĐTP là giám định viên tư pháp có từ đủ 03 năm trở lên trong lĩnh vực đề nghị thành lập Văn phòng” thành “Người đứng đầu Văn phòng GĐTP là giám định viên tư pháp có từ đủ 03 năm kinh nghiệm trở lên trong lĩnh vực được bổ nhiệm”.
Nghiên cứu kỹ lưỡng việc mở rộng phạm vi xã hội hoá lĩnh vực giám định tư pháp
Giải trình làm rõ ý kiến đại biểu về mở rộng phạm vi xã hội hoá lĩnh vực GĐTP, Bộ trưởng Bộ Tư Pháp Nguyễn Hải Ninh khẳng định, điều này là phù hợp với chủ trương tại Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới.
Nghị quyết đã nêu rõ yêu cầu tiếp tục hoàn thiện cơ chế huy động nguồn lực để xã hội hóa và phát triển lĩnh vực GĐTP; nghiên cứu xem xét, mở rộng phạm vi xã hội hoá GĐTP theo hướng cho phép thành lập Văn phòng GĐTP ở một số lĩnh vực chuyên ngành giám định thực sự có nhu cầu lớn, thường xuyên, bảo đảm phù hợp với yêu cầu thực tế của công tác giám định hiện nay.
Dự thảo Luật đã thể chế hoá chủ trương nêu trên. “Hiện nay, theo Dự thảo Luật, Văn phòng GĐTP được hoạt động trong các chuyên ngành là cổ vật, di vật, bản quyền tác giả, ADN, tài liệu kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân và các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, xây dựng và tài nguyên. Như vậy là đã mở rộng hơn so với Luật hiện hành” - Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho hay...
Việc mở rộng xã hội hóa luôn phải bảo đảm được 2 nguyên tắc. Một là, tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực tư nhân tham gia vào những nội dung hoạt động mà khu vực tư nhân có thể đảm nhiệm được. Hai là, bảo đảm công tác quản lý nhà nước và những điều kiện để tránh việc lạm dụng.
Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh
Nêu thực tế đã có những trường hợp khi trao quyền nhưng không quy định rõ hoặc không có điều kiện để tổ chức thực hiện cơ chế kiểm soát, giám sát một cách đầy đủ dẫn tới lạm dụng, Bộ trưởng khẳng định, phạm vi mở rộng đã thể chế hóa đầy đủ theo chủ trương của Đảng và cũng trên cơ sở nguyên tắc này.
Bộ trưởng cũng lý giải, riêng nội dung về chuyên ngành ADN, tài liệu kỹ thuật số, điện tử và dấu vết đường vân, chỉ giới hạn ở trong tố tụ hình sự là phù hợp với bản chất trong quy định của pháp luật tố tụng. Bởi, nội dung này liên quan đến quyền con người, quyền công dân. Các lĩnh vực khác như trong tố tụng dân sự, tố tụng hành chính là đương sự có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ để chứng minh yêu cầu của mình.
Về ý kiến của một số đại biểu đề nghị mở rộng thêm một số lĩnh vực chuyên ngành mà xã hội đang có nhu cầu như môi trường, thông tin và truyền thông, khoa học và công nghệ, dược, mỹ phẩm, an toàn thực phẩm, nông, lâm, thủy sản, động vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm…, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nêu rõ, việc mở rộng xã hội hóa các lĩnh vực này cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, quy định chặt chẽ và thực hiện từng bước theo lộ trình, gắn với hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước.
“Theo số liệu thống kê của Báo cáo tổng kết thi hành Luật GĐTP thì số vụ việc giám định trong lĩnh vực này chiếm tỷ lệ rất thấp; ví dụ lĩnh vực truyền thông - thông tin trong nhóm mà đại biểu Quốc hội đề nghị mở rộng thêm chỉ chiếm có 0,04%, còn các lĩnh vực khác chỉ có một vài vụ việc. Như vậy, với chủ trương yêu cầu cho phép mở rộng trong những lĩnh vực và chuyên ngành thực sự có nhu cầu lớn, thường xuyên thì chúng tôi thấy rằng những lĩnh vực này trước mắt là chưa mở rộng” - Bộ trưởng nêu rõ.
