Dấu ấn Việt Nam: Từ quốc gia thiếu đói đến điểm sáng giảm nghèo

Những thành tựu nổi bật

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: xóa đói giảm nghèo không chỉ là nhiệm vụ kinh tế mà còn là vấn đề nhân đạo, đạo đức và chính trị. Theo Người, chỉ khi xóa được đói, giảm được nghèo, chúng ta mới từng bước xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa, mới có thể làm cho mọi người dân Việt Nam được ấm no, hạnh phúc.

Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh, xuyên suốt 80 năm kể từ Cách mạng tháng Tám năm 1945, Đảng ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách phù hợp với thực tiễn để giải quyết vấn đề đói nghèo và đạt được những kết quả quan trọng.

Từ một quốc gia từng đối mặt với nạn đói và nằm trong nhóm các nước nghèo nhất thế giới, Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất. Từ năm 1993 đến nay, hơn 40 triệu người đã thoát nghèo. Tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh từ khoảng 58% năm 1993 xuống còn 1,9% vào năm 2024 theo chuẩn nghèo quốc gia. Theo chuẩn nghèo đa chiều, tỷ lệ này năm 2024 cũng chỉ còn khoảng 4%.

Kết quả kiểm toán năm 2024 của KTNN đối với Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững tại 3 Bộ, cơ quan Trung ương và 4 địa phương cho thấy: Việc giao dự toán chưa phù hợp khả năng thực hiện, dẫn đến tỷ lệ giải ngân thấp, thậm chí có đơn vị không giải ngân hết kinh phí sự nghiệp, phải kéo dài từ năm này sang năm khác.

Việt Nam đã hoàn thành Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ về xóa đói giảm nghèo sớm hơn cam kết với Liên hợp quốc. Tại nhiều tỉnh, thành phố, đời sống của hộ nghèo, hộ cận nghèo và các địa bàn lõi nghèo đã có sự cải thiện rõ rệt; hàng trăm hộ nghèo chủ động viết đơn xin thoát nghèo, nhường quyền hỗ trợ cho hộ khác. Đặc biệt, 10 xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo đã thoát nghèo thành công.

Những thành tựu này là kết quả của việc triển khai hiệu quả nhiều chương trình, chính sách như: Chương trình phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu, vùng xa (Chương trình 135); Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo (Chương trình 30a); Chương trình hỗ trợ hộ nghèo về nhà ở (Chương trình 167); Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững; Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; cùng các chính sách tín dụng ưu đãi, bảo hiểm y tế cho người nghèo, hỗ trợ giáo dục và nhà ở...

Để trở thành điểm sáng về giảm nghèo trên trường quốc tế, Việt Nam đã xây dựng và thực hiện hàng loạt chính sách hướng đến mục tiêu giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững. Các biện pháp giảm nghèo mới không chỉ giúp hộ nghèo có đủ cơm ăn, áo mặc mà còn bảo đảm người dân được tiếp cận bình đẳng, đầy đủ các dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch, vệ sinh và thông tin.

Những nỗ lực ấy đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận. Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres khẳng định: “Thành tựu giảm nghèo mà Việt Nam đạt được là minh chứng rõ nét cho sự quật cường và nỗ lực của người dân cùng các chính sách lấy người dân làm trung tâm phát triển”. Ngân hàng Thế giới nhận định: “Những tiến bộ của Việt Nam trong vòng chưa đầy nửa thế kỷ kể từ khi chiến tranh kết thúc năm 1975 tới nay gần như không có tiền lệ”. Ông Johnathan Pincus - chuyên gia kinh tế cao cấp của UNDP tại Việt Nam - đánh giá: “Việt Nam là nước đi đầu trong khu vực về xóa đói giảm nghèo”.

Hơn 3 thập kỷ hình thành và phát triển, bên cạnh hoạt động chuyên môn, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước, tiếp nối truyền thống “tương thân tương ái”, “lá lành đùm lá rách”, KTNN luôn là một trong những cơ quan tích cực tổ chức, tham gia công tác an sinh xã hội, thiện nguyện, chung tay vì người nghèo, lan tỏa yêu thương tới cộng đồng.

Giảm nghèo và vai trò của Kiểm toán nhà nước

Hơn ba thập kỷ đồng hành cùng đất nước, Kiểm toán nhà nước đã có những đóng góp tích cực vào công cuộc xóa đói giảm nghèo, góp phần nâng cao hiệu quả, minh bạch và công bằng trong thực thi các chính sách vì người nghèo.

Trong những năm qua, KTNN đã thực hiện nhiều cuộc kiểm toán quan trọng liên quan đến các chương trình giảm nghèo như Chương trình 135, Chương trình 30a, Chương trình 167 và Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững.

Điểm chung của các chương trình này là sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước lớn, phân bổ qua nhiều cấp, nhiều địa phương. Thông qua hoạt động kiểm toán, KTNN đã phát hiện nhiều sai phạm trong quá trình thực hiện như: Chi sai đối tượng, đầu tư không hiệu quả, trùng lặp dự án… Từ đó, KTNN kiến nghị xử lý tài chính, thu hồi ngân sách, xử lý trách nhiệm của tổ chức, cá nhân vi phạm và đề xuất giải pháp chấn chỉnh toàn diện công tác quản lý tài chính đối với các chương trình giảm nghèo.

Đồng thời, KTNN cũng chỉ rõ những bất cập trong cơ chế chính sách, kiến nghị sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật để bảo đảm người nghèo thực sự được hưởng lợi từ các chương trình hỗ trợ, tránh tình trạng trục lợi chính sách.

Thực tiễn cho thấy, hoạt động kiểm toán của KTNN đã góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các cơ quan, đơn vị thực hiện chương trình giảm nghèo. Hoạt động này còn thúc đẩy trách nhiệm giải trình, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước và tạo nền tảng cho việc thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ đối với các chính sách, chương trình giảm nghèo.

Bên cạnh đó, các báo cáo kiểm toán về chương trình giảm nghèo đã cung cấp thông tin chính xác, khách quan, là cơ sở quan trọng để Quốc hội thực hiện giám sát tối cao việc triển khai chương trình, góp phần thúc đẩy Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương điều chỉnh, hoàn thiện chính sách phù hợp hơn với thực tiễn, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác giảm nghèo.

Với quyết tâm “không ai bị bỏ lại phía sau”, Việt Nam sẽ tiếp tục kiên trì thực hiện chính sách giảm nghèo đa chiều, tạo điều kiện để người dân tự vươn lên, thoát nghèo bền vững trong giai đoạn tới. Đồng hành cùng cả nước trong công cuộc xóa đói giảm nghèo, Kiểm toán nhà nước tiếp tục phát huy vai trò thông qua hoạt động kiểm toán, góp phần duy trì cơ chế giám sát chặt chẽ, bảo đảm phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực giảm nghèo./.