Theo số liệu của Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế), hiện nay tại Việt Nam ước tính có khoảng 170.000 nam đồng tính. Trong khi tỷ lệ nhiễm HIV ở hầu hết các nhóm có hành vi nguy cơ cao như người nghiện chích ma túy, phụ nữ mại dâm có xu hướng giảm nhanh thì tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) và cộng đồng người chuyển giới lại tăng lên.
Thực trạng này đòi hỏi song song với các biện pháp can thiệp truyền thống như khuyến khích sử dụng bao cao su, chất bôi trơn cần có những lựa chọn can thiệp khác cho các nhóm đối tượng này. Một trong những can thiệp được WHO khuyến cáo có hiệu quả là điều trị dự phòng trước phơi nhiễm bằng thuốc ARV. Nghiên cứu của các tổ chức quốc tế đã chứng minh, PrEP giúp cho những người chưa bị nhiễm HIV nhưng có nguy cơ cao, có thể dự phòng lây nhiễm HIV bằng cách uống 1 viên thuốc mỗi ngày.
PrEP là viên kết hợp hai loại thuốc kháng vi rút, nếu dùng hằng ngày theo kê đơn, có thể giảm nguy cơ nhiễm HIV từ 92% đến 99 % ở những người có nguy cơ cao lây nhiễm HIV. Từ năm 2015, WHO đã khuyến cáo sử dụng PrEP (như là một phần của chiến lược dự phòng HIV toàn diện bao gồm cả việc sử dụng bao cao su) ở những người có nguy cơ lây nhiễm HIV cao. Trước đó, nghiên cứu do PATH- tổ chức phi chính phủ quốc tế hoạt động trong lĩnh vực y tế- thực hiện năm 2016 cho thấy, phần lớn trong số 799 MSM và người chuyển giới nữ đều tự đánh giá bản thân có nguy cơ cao lây nhiễm HIV và bày tỏ sự quan tâm đến việc sử dụng và chi trả cho PrEP, khi dịch vụ này sẵn có tại Việt Nam.
Trên thực tế chưa có trường hợp MSM nào trên thế giới bị nhiễm HIV trong khi đang sử dụng PrEP. Việc lây nhiễm HIV chỉ thường xảy ra nếu họ ngưng sử dụng PrEP hoặc không sử dụng đều đặn theo hướng dẫn sử dụng của các bác sĩ. Theo kết quả của nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng iPrEx, trong đó 2.499 MSM và người nữ chuyển giới đã tham gia cho thấy, những người sử dụng PrEP hàng ngày đạt được tỷ lệ bảo vệ khỏi lây nhiễm HIV lên tới 99%.
Trên cơ sở kết quả dự án thí điểm tại TP. Hồ Chí Minh, Bộ Y tế đã quyết định đưa PrEP vào trong Hướng dẫn Điều trị và chăm sóc HIV/AIDS và đã được Ban hành theo Quyết định 5418/QĐ-BYT ngày 1/12/2017. Trong đó dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc ARV chính thức là một trong những biện pháp dự phòng HIV ở Việt Nam. Tại Hà Nội, Viện Phát triển sức khỏe cộng đồng Ánh Sáng (Light) đã chính thức khai trương dịch vụ PrEP. Đây cũng là cơ sở y tế tư nhân đầu tiên ở Hà Nội triển khai dịch vụ này với sự trợ giá của các Tổ chức quốc tế. Để duy trì điều trị, khách hàng chỉ phải chi trả 550.000 đồng/tháng.
 |
| Từ áp dụng thí điểm, Việt Nam sẽ mở rộng cung cấp dịch vụ PrEP trong thời gian tới - Ảnh: ST |
Năm 2018, tiếp tục duy trì các cơ sở triển khai PrEP tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, đồng thời triển khai công tác chuẩn bị để cung cấp PrEP trong năm 2019 tại 11 tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Thái Nguyên, TP. HCM, Đồng Nai, Tây Ninh, Long An, Tiền Giang, Bà Rịa- Vũng Tàu và Bình Dương. Năm 2020 tiếp tục duy trì PrEP tại 11 tỉnh, thành phố trên đồng thời căn cứ theo tình hình dịch HIV thực tế, Cục Phòng, chống HIV/AIDS thống nhất với các địa phương quyết định địa bàn triển khai PrEP. Kế hoạch thuốc được phân bổ từ nguồn tài trợ của Chương trình PEPFAR năm 2018.
Cùng với việc mở rộng cung cấp PrEP, các chuyên gia y tế cũng khuyến cáo tăng cường quản lý các bệnh lây truyền qua đường tình dục và thực hiện song song với các can thiệp truyền thống.
N. HỒNG
