Giải trình việc thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán: Minh bạch và Trách nhiệm - Bài cuối: Thống nhất nhận thức, chung tay hành động

Quyết liệt để không còn kiến nghị “treo”

Tại Phiên giải trình, các đại biểu Quốc hội ghi nhận sự nỗ lực của Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương trong việc tăng cường chỉ đạo, đôn đốc, theo dõi các đơn vị thực hiện nghiêm túc kết luận, kiến nghị của KTNN. Đồng thời, đánh giá cao KTNN đã chủ động, tích cực trong việc theo dõi, kiểm tra, đôn đốc thực hiện các kết luận, kiến nghị kiểm toán; xử lý hoặc báo cáo cấp thẩm quyền để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong thực hiện các kết luận, kiến nghị kiểm toán.

Phiên giải trình này là hết sức có ý nghĩa và cần thiết. Kết quả của Phiên giải trình là tư liệu, thông tin hết sức quan trọng phục vụ cho các hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải

Phát biểu chỉ đạo Phiên giải trình, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải ghi nhận, đánh giá cao  nỗ lực của Ủy ban Tài chính, Ngân sách, KTNN và các Bộ, ngành, địa phương đã phối hợp chặt chẽ xem xét kết quả tình hình thực hiện kết luận, kiến nghị của KTNN đối với niên độ NSNN năm 2021 và năm 2020 chưa thực hiện.

Qua kết quả làm việc bước đầu cho thấy, việc thực hiện kết luận, kiến nghị của KTNN và việc tổng hợp kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị của KTNN có sự chuyển biến tích cực sau khi Ủy ban Tài chính, Ngân sách ban hành Kế hoạch tổ chức phiên giải trình. 

Tuy nhiên, các đại biểu cũng thẳng thắn chỉ rõ, nhiều Bộ, ngành, địa phương chưa theo dõi đầy đủ các kết luận, kiến nghị KTNN để làm cơ sở cho việc tổ chức thực hiện; chưa giao đơn vị đầu mối tổng hợp, đôn đốc việc thực hiện, dẫn đến thông tin, số liệu trong việc thực hiện kết luận, kiến nghị của KTNN với các Bộ, ngành, địa phương còn có sự chênh lệch khá lớn. Đáng chú ý, nhiều cơ quan, đơn vị chưa kịp thời chấn chỉnh, xử lý dứt điểm các sai sót, hạn chế đã được KTNN phát hiện, kiến nghị… dẫn đến nhiều tồn tại kéo dài qua nhiều năm, tiềm ẩn nguy cơ thất thoát, lãng phí lớn.

Khẳng định ý nghĩa, giá trị của các kết luận, kiến nghị kiểm toán đối với công tác điều hành, quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Vũ Thị Lưu Mai cho rằng, trên thực tế, rất khó để kỳ vọng việc thực hiện kết luận, kiến nghị của KTNN có thể đạt 100%. Tuy nhiên, việc tồn tích số lượng lớn số kiến nghị kiểm toán về xử lý tài chính, nếu so sánh với nguồn thu ngân sách thì đó có thể coi là một sự lãng phí, thất thoát nguồn lực lớn, trong khi nền kinh tế còn nhiều khó khăn, nhu cầu đầu tư, phát triển rất lớn.

Còn theo đại biểu Phạm Thị Thanh Mai - Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội, các kiến nghị về cơ chế, chính sách từ niên độ kiểm toán năm 2019 trở về trước đến nay vẫn chưa được thực hiện chính là một trong những “điểm nghẽn” cần phải tập trung tháo gỡ. Đặc biệt, với những cơ chế, chính sách không đúng quy định của Nhà nước và thực tiễn thì cần được làm rõ và có hướng xử lý phù hợp; bởi “nếu đã sai mà không thực hiện ngay thì sẽ tiếp tục sai trong những năm sau”.

Thẳng thắn nhìn nhận việc để tồn đọng kiến nghị kiểm toán, bên cạnh những nguyên nhân khách quan thì chủ yếu vẫn xuất phát từ nguyên nhân chủ quan, tại Phiên giải trình, đại diện các Bộ, ngành, địa phương đều khẳng định sẽ tập trung quyết liệt để xử lý triệt để các kiến nghị “treo”.

Từ góc độ cơ quan quản lý nhà nước, đồng thời là đơn vị được kiểm toán, Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Duy Lâm cho biết, Bộ đang và sẽ tiếp tục quyết liệt tổ chức thực hiện một số nhiệm vụ để sớm hoàn thành các nội dung theo kết luận, kiến nghị của KTNN. Đối với các kiến nghị về cơ chế, chính sách, Bộ giao nhiệm vụ cho các cơ quan, đơn vị rà soát, xây dựng và trình cấp thẩm quyền ban hành đối với các chính sách còn thiếu, chồng chéo, chưa phù hợp với thực tiễn.

Bộ cũng tích cực xử lý các thủ tục pháp lý như: Khẩn trương và kịp thời phê duyệt điều chỉnh dự án, điều chỉnh các phương án tài chính, chỉ đạo, đôn đốc quyết liệt trong việc thực hiện quyết toán các dự án để làm cơ sở thực hiện kết luận kiểm toán. “Đối với các nhà thầu không phối hợp thực hiện kiến nghị kiểm toán, Bộ Giao thông vận tải sẽ xem xét không cho tham gia thực hiện các dự án do Bộ quản lý, cho đến khi thực hiện xong toàn bộ kiến nghị” - ông Lâm nêu rõ.

Nhấn mạnh việc thực hiện kiến nghị kiểm toán là nhiệm vụ quan trọng, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Hà Minh Hải cho hay, UBND Thành phố đã ban hành rất nhiều văn bản chỉ đạo, giao nhiệm vụ cụ thể cho các đơn vị trong thực hiện kiến nghị kiểm toán. Đặc biệt, Thành ủy đã thành lập 5 đoàn kiểm tra, đánh giá trực tiếp việc thực hiện nội dung này tại các cấp ủy Đảng, các đơn vị. Trên cơ sở kết luận của các đoàn kiểm tra, giám sát cũng như phân tích, nhận diện rõ các kiến nghị tồn đọng, Thành phố đã ban hành kế hoạch để triển khai, khắc phục những tồn tại trong tổ chức thực hiện kiến nghị kiểm toán.

“Qua giám sát và từ Phiên giải trình này, chúng tôi xác định phải sâu sát hơn, đôn đốc quyết liệt và cần phải cương quyết hơn, xử lý nghiêm trường hợp không nghiêm túc triển khai thực hiện kiến nghị” - ông Hải cho biết.

Từ Phiên giải trình này, với những chủ trương được đưa ra, chúng ta cần tiếp tục triển khai các công việc với tinh thần thực hiện nghiêm các quy định pháp luật, không để thất thoát, tiêu cực; thực hiện nghiêm kiến nghị kiểm toán nhưng cũng cần xem xét giải quyết, không để tồn đọng những vấn đề không khả thi.Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi

Là một trong những địa phương tồn đọng khá nhiều kiến nghị kiểm toán, Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi cho biết, sau Phiên giải trình, Thành phố sẽ lập một danh sách những nội dung cần làm ngay. Trong đó, Thành phố sẽ phân nhóm kiến nghị để chỉ đạo thực hiện các nội dung kiến nghị thu hồi lớn, tập trung tháo gỡ các vướng mắc thuộc thẩm quyền của Thành phố. Đối với những nội dung khó, không khả thi hoặc vượt thẩm quyền, Thành phố sẽ kiến nghị cơ quan chức năng có hướng giải quyết triệt để. Điều quan trọng, theo ông Phan Văn Mãi, đó là qua Phiên giải trình, nhận thức, trách nhiệm trong thực hiện kiến nghị kiểm toán cần phải được nâng lên một bước mới.

Gỡ “vướng” từ cơ chế…

Cùng với những cam kết mạnh mẽ trong xử lý kiến nghị kiểm toán tồn đọng, các ý kiến tại Phiên giải trình cũng chỉ rõ một nguyên nhân gốc rễ dẫn tới việc chậm trễ, không thực hiện các kết luận, kiến nghị của KTNN thời gian qua là do “vướng” về cơ chế, chính sách.

Theo đại biểu Phạm Thị Thanh Mai, thực tế khảo sát cho thấy, kiến nghị tồn đọng của TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Bộ Giao thông vận tải hoặc một số Bộ và các địa phương cũng nằm đâu đó ở phần vướng mắc về cơ chế, chính sách, khiến các đơn vị, địa phương gặp khó khăn, lúng túng trong triển khai thực hiện.

Vì vậy, các ý kiến đồng thuận rằng, để thúc đẩy việc thực thi đầy đủ, kịp thời hơn các kết luận, kiến nghị kiểm toán, cần phải bắt đầu từ việc tháo gỡ những vướng mắc, bất cập về cơ chế, chính sách.

Đơn cử, qua kiểm toán, KTNN đã đưa ra kiến nghị liên quan đến việc cho thuê tài sản đơn vị sự nghiệp không đúng quy định; công tác quản lý quỹ nhà thuộc sở hữu nhà nước không sử dụng mục đích để ở còn bất cập…

Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Hà Minh Hải, hiện nay việc áp dụng các quy định chung về quản lý, sử dụng và khai thác tài sản công tại các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp vào trường hợp cụ thể của tổ chức quản lý, kinh doanh nhà còn nhiều điều chưa phù hợp. Việc thiếu các quy định chung cần thiết để quản lý, sử dụng và khai thác quỹ nhà, đất đã tác động lớn đến quá trình hình thành, sử dụng, khai thác, vận hành và xử lý tài sản, ảnh hưởng tới chất lượng cung cấp dịch vụ, nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Bên cạnh đó, TP. Hà Nội cũng gặp vướng trong sử dụng tài sản công vào mục đích kinh doanh, cho thuê, liên doanh, liên kết; những vướng mắc trong việc sử dụng nguồn kinh phí chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) để cải tạo, nâng cấp, mở rộng công trình.

Để có cơ sở tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quản lý, sử dụng ngân sách cũng như thực hiện kiến nghị kiểm toán, TP. Hà Nội kiến nghị Chính phủ sớm ban hành Nghị định về quản lý, sử dụng, khai thác đối với quỹ nhà thuộc sở hữu nhà nước không phải nhà ở; sửa đổi, bổ sung Nghị định số 151/2017/NĐ-CP trong đó có quy định về sử dụng tài sản công vào mục đích kinh doanh, cho thuê, liên doanh, liên kết; đồng thời ban hành quy định tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc sử dụng nguồn kinh phí thường xuyên NSNN để cải tạo, nâng cấp, mở rộng công trình, nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công…

Đối với quy định về quản lý, sử dụng, khai thác quỹ nhà thuộc sở hữu nhà nước mà không phải là nhà ở, Chính phủ đã giao Bộ Tài chính chủ trì và Bộ đã xây dựng nghị định về vấn đề này. Hiện Bộ Tài chính đang tổng hợp ý kiến các Bộ, ngành, địa phương và xin ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp để sớm trình Chính phủ ban hành. Liên quan đến tài sản công sử dụng vào mục đích kinh doanh, Bộ Tài chính cũng đã có Tờ trình Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 151/2017/NĐ-CP. Trong thời gian tới, Chính phủ sẽ thông qua Nghị định này.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn

Trong khi đó, Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi phản ánh, quá trình thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán còn có sự không thống nhất trong việc áp dụng pháp luật giữa các cơ quan. Điều này cũng làm cho quá trình thực hiện kiến nghị kiểm toán khác đi, chậm đi và chưa mang lại kết quả cuối cùng. “Thực tế, có những nội dung kiến nghị ở thời điểm kết luận là phù hợp, nhưng đến thời điểm này là không khả thi thì chúng ta cần nhìn nhận lại. Vấn đề này, bản thân KTNN cũng rất khó thực hiện mà phải có sự lãnh đạo, chỉ đạo và thống nhất với nhau” - ông Mãi nêu quan điểm.

Tại Phiên giải trình, nhiều ý kiến cũng kiến nghị Ủy ban Tài chính, Ngân sách, KTNN báo cáo cấp có thẩm quyền có giải pháp nhằm tháo gỡ vướng mắc trong thực hiện các kiến nghị kiểm toán do nguyên nhân khách quan như: doanh nghiệp giải thể, phá sản hoặc tạm ngừng hoạt động, các kiến nghị từ nhiều năm trước chưa thể thực hiện do thay đổi cơ chế, chính sách…

Tiếp thu kiến nghị này, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh cho hay, Ủy ban Tài chính, Ngân sách sẽ kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các cơ quan Trung ương kịp thời hướng dẫn, xử lý theo thẩm quyền hoặc báo cáo các cơ quan có thẩm quyền để xử lý các đề xuất, kiến nghị thuộc chức năng quản lý nhà nước của các Bộ, ngành, cơ quan.

Đồng thời, kiến nghị Chính phủ kịp thời nghiên cứu, đề xuất sửa đổi các quy định pháp luật liên quan như Luật NSNN hay các nghị định, thông tư hướng dẫn của các Bộ, ngành... nhằm tạo hành lang pháp lý để thực hiện tốt hơn các kết luận, kiến nghị kiểm toán; ngăn ngừa các hành vi vi phạm trong quản lý tài chính công, tài sản công.

Nâng “tầm” kiến nghị kiểm toán

Xác định phần lớn kiến nghị kiểm toán chưa được thực hiện thuộc về trách nhiệm của các đơn vị kiểm toán, cũng như vướng mắc do cơ chế…, song cả KTNN và Ủy ban Tài chính, Ngân sách, các đại biểu Quốc hội, đơn vị được kiểm toán cũng cho rằng, để việc thực hiện kiến nghị đạt kết quả cao cần có giải pháp đồng bộ từ nhiều phía, song trước tiên, kết luận, kiến nghị kiểm toán phải đảm bảo tính chính xác, thuyết phục.

Chia sẻ vấn đề này, Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn nhấn mạnh, thời gian qua, theo quy định của Luật KTNN, KTNN đã rất nỗ lực, cố gắng trong theo dõi, đôn đốc thực hiện kiến nghị kiểm toán.

Tuy nhiên, Tổng Kiểm toán nhà nước cũng thẳng thắn nhìn nhận, dù Ngành đã nỗ lực song kết quả đạt được chưa như mong đợi. Vì vậy, trong thời gian tới, KTNN sẽ cố gắng khắc phục các bất cập, hạn chế để thực hiện tốt hơn nữa trách nhiệm của mình trong đôn đốc thực hiện kiến nghị kiểm toán; quyết tâm nâng cao chất lượng báo cáo kiểm toán, đảm bảo các kiến nghị kiểm toán đưa ra rõ ràng, đúng người, đúng việc, từ đó nâng cao tỷ lệ thực hiện kiến nghị.

Kết luận, kiến nghị KTNN đưa ra là có bằng chứng, chứng minh bằng cơ sở pháp lý. Song, bằng chứng ấy phải làm sao để đối tượng kiểm toán, đơn vị được kiểm toán thực sự tâm phục, khẩu phục. Khi đó, kiến nghị kiểm toán sẽ được thực hiện một cách tự nguyện, tự giác và đơn vị cũng thấy được cái sai, khiếm khuyết của mình, thấy được những việc cần làm.

PGS,TS. Đặng Văn Thanh - Chủ tịch Hiệp hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam

Cùng với đó, KTNN sẽ tiếp tục tăng cường công tác kiểm soát chất lượng kiểm toán, yêu cầu thực hiện đầy đủ các quy trình, chuẩn mực, các hướng dẫn của Ngành, thực hiện đầy đủ các quy định của đoàn kiểm toán; quy định rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thu thập bằng chứng, ghi nhật ký kiểm toán… KTNN cũng sẽ tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động kiểm toán; thường xuyên phối hợp, trao đổi với đơn vị kiểm toán, nhằm tạo sự thống nhất, đồng thuận để đưa ra kết luận, kiến nghị rõ ràng, khả thi; đồng hành với các đơn vị, địa phương tháo gỡ ngay các vướng mắc, bất cập trong thực hiện kiến nghị kiểm toán…

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cũng đề nghị KTNN cần tăng cường công khai, minh bạch trong hoạt động kiểm toán; công khai kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán; như Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã từng nhấn mạnh: Công khai, minh bạch là “vũ khí” hiệu quả nhất của hoạt động kiểm toán.

Phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu

Mọi giải pháp nhằm đổi mới, từ đó nâng cao kết quả thực hiện kiến nghị đều bắt nguồn từ yếu tố con người, trong đó, người đứng đầu đóng vai trò then chốt. Do đó, để thực sự tạo chuyển biến trong thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán, nhiều ý kiến cũng nhấn mạnh vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong việc chỉ đạo, đôn đốc thực hiện kiến nghị kiểm toán.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh đánh giá, với sự vào cuộc rất quyết liệt của Thành ủy, Tỉnh ủy, UBND các tỉnh, thành phố, cũng như sự quan tâm của lãnh đạo các Bộ trong việc chỉ đạo, đôn đốc triển khai các kết luận, kiến nghị kiểm toán; giải quyết các vấn đề vướng mắc và thực hiện bổ sung, điều chỉnh, sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật - đã mang lại những kết quả hết sức tích cực trong thời gian gần đây.

“Điều này cho thấy, khi có sự quan tâm thực sự sâu sắc của lãnh đạo các Bộ, ngành, địa phương, của cấp ủy, chính quyền các cấp thì vấn đề mặc dù rất khó khăn nhưng cũng đã có được những kết quả rất khả quan, rất tích cực” - ông Lê Quang Mạnh khẳng định.

Đồng tình quan điểm trên, Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn nhấn mạnh: “Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy, ở những cơ quan, đơn vị nào, cấp ủy và người đứng đầu quan tâm đến việc thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán thì ở nơi đó kết quả thực hiện rất cao; thậm chí có những địa phương ngay trong năm liền kề đã thực hiện 100% các kiến nghị kiểm toán”.

Quốc hội, Chính phủ rất quan tâm đến việc xem xét, tháo gỡ những điểm nghẽn, nút thắt chính sách do mâu thuẫn, chồng chéo, vướng mắc trong các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý.

Thông qua Phiên giải trình, Ủy ban Tài chính, Ngân sách sẽ có kết luận yêu cầu các đơn vị được kiểm toán nghiêm túc thực hiện. Khi các kết luận, kiến nghị kiểm toán đưa ra rất đúng đắn, rất giá trị, được phát hiện qua thực tiễn cuộc sống thì phải được khắc phục giúp khơi thông những điểm nghẽn chính sách, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Minh Nam

Trong vai trò là chủ thể giám sát, từ kết quả Phiên giải trình, lãnh đạo Ủy ban Tài chính, Ngân sách cho biết sẽ đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội tăng cường các hoạt động giám sát việc thực hiện các kết luận của KTNN. Đồng thời, kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Ủy ban Tài chính, Ngân sách làm việc với KTNN, các Bộ, ngành, các địa phương để tiếp tục giám sát, hoàn chỉnh các số liệu để tổng hợp báo cáo Quốc hội khi xem xét, phê duyệt quyết toán NSNN năm 2022.

Với hàng loạt vấn đề được “mổ xẻ”, nhận diện dưới góc nhìn đa chiều, trên bình diện tổng thể, Phiên giải trình đã thành công, đạt mục tiêu đề ra khi đã trả lời được những vấn đề căn bản thực tiễn đặt ra: làm rõ thực trạng, rõ nguyên nhân, trách nhiệm; thống nhất quan điểm, giải pháp nhằm tạo bước chuyển biến thực chất, hiệu quả trong thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán./.