Hệ thống chuẩn mực, quy trình kiểm toán cơ bản đầy đủ
Từ khi thành lập, các thế hệ lãnh đạo KTNN luôn coi trọng việc phát triển phương pháp chuyên môn nghiệp vụ kiểm toán. KTNN đã tổ chức nghiên cứu và ban hành hệ thống Quy trình, Chuẩn mực kiểm toán năm 1999; ban hành bộ Quy trình kiểm toán gồm quy trình chung và 3 quy trình chuyên môn nghiệp vụ (Quy trình kiểm toán ngân sách nhà nước, Quy trình kiểm toán đầu tư dự án, Quy trình kiểm toán doanh nghiệp nhà nước).
Sau 29 năm hoạt động, địa vị pháp lý của KTNN ngày càng được nâng cao. Đặc biệt, sau khi địa vị pháp lý của KTNN được hiến định vào năm 2013 và Luật KTNN 2015 được ban hành, KTNN đã không ngừng chuẩn hóa và nâng cao chất lượng hoạt động thông qua việc xây dựng Hệ thống chuẩn mực, quy trình, phương pháp kiểm toán.
Hằng năm, Tổng Kiểm toán nhà nước đều ban hành Chương trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật và chương trình xây dựng văn bản quản lý của KTNN. Từ năm 2014 đến nay, Tổng Kiểm toán nhà nước đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật để hướng dẫn chi tiết thi hành Luật KTNN như: Quy trình kiểm toán của KTNN; quy trình kiểm toán các lĩnh vực: Ngân sách, đầu tư, doanh nghiệp, ngân hàng, chương trình mục tiêu quốc gia; Quy chế tổ chức và hoạt động đoàn kiểm toán; Quy định giải quyết khiếu nại trong hoạt động kiểm toán...
Hệ thống Chuẩn mực KTNN là văn bản quy phạm pháp luật dưới luật cao nhất, quan trọng nhất của KTNN, là kim chỉ nam cho hoạt động kiểm toán của Ngành và bắt buộc kiểm toán viên nhà nước thực hiện.
Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn - Trưởng Ban Chỉ đạo xây dựng Hệ thống Chuẩn mực KTNN (sửa đổi)
Đặc biệt, năm 2016, KTNN đã ban hành Hệ thống Chuẩn mực KTNN gồm 39 chuẩn mực phù hợp với chuẩn mực quốc tế và hệ thống quy trình kiểm toán, đáp ứng các yêu cầu của hoạt động kiểm toán cũng như kiểm soát chất lượng kiểm toán. Hệ thống Chuẩn mực đã đưa ra các quy định pháp lý hướng dẫn yêu cầu, nguyên tắc, thủ tục kiểm toán và xử lý các mối quan hệ phát sinh trong hoạt động kiểm toán cho cả 3 loại hình kiểm toán: Kiểm toán tài chính, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động. Hệ thống Chuẩn mực là cơ sở, nền tảng cho tổ chức và hoạt động kiểm toán, đồng thời góp phần minh bạch, công khai, chuyên nghiệp và chính quy hóa mọi lĩnh vực kiểm toán.
Để thực hiện kiểm soát chất lượng kiểm toán, KTNN đã xây dựng và ban hành nhiều chế độ chính sách đảm bảo cho hoạt động kiểm toán tuân thủ quy định của Nhà nước và KTNN như: Ban hành Chuẩn mực kiểm toán số 40 “Kiểm soát chất lượng kiểm toán”, các quy trình kiểm toán, Quy định thẩm định xét duyệt kế hoạch kiểm toán, Quy định thẩm định, xét duyệt và phát hành báo cáo kiểm toán... Quy chế Kiểm soát chất lượng kiểm toán ban hành lần đầu năm 2014 và được sửa đổi vào năm 2016. Ngày 29/5/2023, KTNN đã ban hành Quy trình kiểm toán của KTNN mới, thay thế cho Quy trình ban hành năm 2020. Quy trình kiểm toán được xây dựng trên cơ sở quy định của Luật KTNN, Hệ thống Chuẩn mực KTNN và thực tiễn hoạt động kiểm toán.
Việc ban hành Quy trình kiểm toán mới nhằm tạo cơ sở pháp lý và khuôn khổ nghề nghiệp để tổ chức các công việc trong một cuộc kiểm toán, các hoạt động của đoàn kiểm toán và kiểm toán viên nhà nước; bảo đảm tính thống nhất trong việc tổ chức, thực hiện, quản lý hoạt động kiểm toán. Đây là cơ sở để kiểm tra, thanh tra, giám sát, kiểm soát chất lượng kiểm toán, đánh giá chất lượng các cuộc kiểm toán và đạo đức nghề nghiệp của kiểm toán viên; làm căn cứ để xây dựng hướng dẫn kiểm toán đối với từng loại hình, từng lĩnh vực kiểm toán của KTNN và xây dựng hệ thống mẫu biểu hồ sơ kiểm toán, giáo trình, tài liệu đào tạo, bồi dưỡng các ngạch kiểm toán viên nhà nước.
Tiếp tục hoàn thiện hệ thống chuẩn mực, quy trình kiểm toán
Để KTNN đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu của Quốc hội, Chính phủ, người dân, một trong những giải pháp mà KTNN sẽ thực hiện là tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về hoạt động kiểm toán cũng như hệ thống văn bản về chuyên môn, nghiệp vụ, từ hệ thống chuẩn mực, quy trình đến các hướng dẫn về phương pháp, chuyên môn, nghiệp vụ kiểm toán.
Năm 2023, KTNN đã sửa đổi, bổ sung, ban hành Hệ thống mẫu biểu hồ sơ kiểm toán. Hệ thống mẫu biểu hồ sơ này tuân thủ Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật KTNN và các quy định của pháp luật có liên quan; phù hợp với thực tiễn hoạt động kiểm toán của KTNN; tránh rủi ro và đảm bảo chất lượng trong hoạt động kiểm toán; giảm thủ tục hành chính, đơn giản hóa hồ sơ mẫu biểu; tăng cường trách nhiệm của tổ trưởng, trưởng đoàn kiểm toán và kiểm toán trưởng; tăng cường việc thu thập và kiểm soát bằng chứng kiểm toán.
KTNN đang nghiên cứu, rà soát và đề xuất các nội dung sửa đổi, bổ sung Luật KTNN năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019); rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quản lý về chuyên môn, nghiệp vụ kiểm toán như: Sửa đổi Quy chế kiểm soát chất lượng kiểm toán để ban hành trong năm 2023; sửa đổi, bổ sung Hệ thống Chuẩn mực KTNN dự kiến ban hành vào tháng 7/2024.
Ông Nguyễn Lương Thuyết - Vụ trưởng Vụ Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán, Thành viên Ban Chỉ đạo Xây dựng Chuẩn mực KTNN sửa đổi - cho biết, việc sửa đổi, bổ sung Hệ thống Chuẩn mực KTNN nhằm hoàn thiện Hệ thống Chuẩn mực phù hợp với thông lệ quốc tế và vận dụng vào hoạt động kiểm toán theo Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2030, giai đoạn 2021-2030. Việc sửa đổi này được kỳ vọng sẽ phù hợp hơn, đáp ứng được yêu cầu, nguyên tắc, thủ tục kiểm toán và xử lý các mối quan hệ phát sinh trong hoạt động kiểm toán theo đúng quy định tại Luật KTNN, từng bước chuyên nghiệp hóa hoạt động kiểm toán, góp phần thực hiện mục tiêu Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2030.
Bên cạnh việc sửa đổi các văn bản nói trên, KTNN sẽ ban hành hướng dẫn các lĩnh vực kiểm toán mới; tổng hợp kết quả rà soát, đánh giá các văn bản quy phạm pháp luật và văn bản quản lý để đề xuất nội dung Chương trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật và văn bản quản lý năm 2024 của KTNN và những năm tiếp theo./.
