Quay trở lại thời điểm cuối năm 2011, trên cơ sở dự kiến mục tiêu tăng trưởng kinh tế, tổng thu, chi cân đối ngân sách, sau khi xác định khả năng đáp ứng vốn từ các khu vực trong toàn xã hội, dự kiến khả năng cân đối tổng số vốn đầu tư phát triển nguồn NSNN năm 2012 là 180.000 tỷ đồng, tăng 18,4% so với năm 2011. Con số dự toán này đã được Quốc hội thông qua.
Tuy nhiên, trên thực tế, KTNN xác nhận tại Báo cáo quyết toán NSNN năm 2012, vốn thực hiện chi đầu tư phát triển đã lên tới 268.812 tỷ đồng, bằng 31,1% tổng chi NSNN, vượt dự toán Quốc hội giao 49,3% (88.812 tỷ đồng). Trong đó, chi đầu tư phát triển từ ngân sách T.Ư vượt 19.534 tỷ đồng so với dự toán - nguyên nhân là do nguồn vốn nước ngoài giải ngân tăng so với dự kiến 11.369 tỷ đồng và bổ sung từ nguồn dự phòng. Chi đầu tư phát triển từ ngân sách địa phương vượt dự toán 69.278 tỷ đồng - do nguồn năm trước chuyển sang là 32.000 tỷ đồng và bổ sung có mục tiêu từ ngân sách T.Ư cho ngân sách địa phương theo quy định để đầu tư cơ sở hạ tầng… Qua kiểm toán cho thấy, nếu loại trừ các khoản chi đầu tư của ngân sách T.Ư không có trong dự toán đầu năm là 22.501 tỷ đồng thì chi đầu tư của ngân sách T.Ư chỉ đạt 94,1% dự toán.
Năm 2013, dựa vào dự kiến khả năng cân đối NSNN, dự toán chi đầu tư phát triển được đưa ra là 175.000 tỷ đồng, tương đương 17,8% tổng chi ngân sách, giảm gần 5.000 tỷ đồng so với dự toán năm 2012. Thế nhưng kết thúc niên độ tài chính 2013, quyết toán chi đầu tư phát triển đã lên tới 271.680 tỷ đồng, chiếm 25,3% tổng chi NSNN, vượt 55,2% dự toán (khoảng 96.680 tỷ đồng).
Nguyên nhân chủ yếu là do các khoản chi đầu tư của ngân sách không có trong dự toán đầu năm, như thanh toán khối lượng hoàn thành các dự án được phép kéo dài 575 tỷ đồng; thanh toán khối lượng hoàn thành các khoản tạm ứng cho các dự án năm 2012 đưa vào quyết toán năm 2013 là 4.455 tỷ đồng; các khoản bổ sung dự toán trong năm 90 tỷ đồng; vốn ngoài nước thanh toán vượt kế hoạch 28.682 tỷ đồng; chi từ nguồn lãi dầu khí được chia tăng 11.526 tỷ đồng; bù chênh lệch lãi suất vượt dự toán 1.194 tỷ đồng; chi cho vay chính sách đối với học sinh, sinh viên vượt dự toán 1.035 tỷ đồng; chi bổ sung dự trữ quốc gia vượt dự toán 938 tỷ đồng; chi xúc tiến thương mại vượt dự toán 110 tỷ đồng; chi từ nguồn năm trước chuyển sang và tăng thu của địa phương 41.000 tỷ đồng…
Kết quả kiểm toán cho thấy, tình trạng chi đầu tư phát triển vượt dự toán cao vẫn tiếp tục diễn ra trong năm 2014, 2015. Cụ thể, năm 2014, căn cứ vào dự kiến mục tiêu tăng trưởng kinh tế, tổng thu, chi cân đối NSNN và khả năng đáp ứng vốn từ các khu vực trong toàn xã hội, dự toán chi đầu tư phát triển đã được Quốc hội quyết định và Chính phủ giao là 163.000 tỷ đồng, giảm 1,6% so với kế hoạch năm 2013.
Tuy nhiên, trên thực tế, tổng chi đầu tư phát triển năm 2014 được quyết toán là 248.452 tỷ đồng (chiếm 22,5% tổng chi NSNN), vượt 52,4% (85.452 tỷ đồng) dự toán, chủ yếu do số vốn ngoài nước giải ngân vượt 164,2% (24.385 tỷ đồng) kế hoạch, nguồn dự phòng ngân sách và nguồn năm trước chuyển sang... Trong đó, ngân sách T.Ư tăng 56,1% (22.164 tỷ đồng) dự toán - nguyên nhân do quyết toán khối lượng hoàn thành các dự án được phép kéo dài 477,6 tỷ đồng, các khoản tạm ứng cho các dự án năm trước đưa vào quyết toán năm nay 4.861,8 tỷ đồng, Chương trình Biển Đông hải đảo vượt dự toán 2.567 tỷ đồng, nguồn vốn ngoài nước vượt dự toán 15.207 tỷ đồng, bù chênh lệch lãi suất vượt dự toán 1.579 tỷ đồng, chi bổ sung dự trữ quốc gia vượt dự toán 370 tỷ đồng. Chi đầu tư phát triển từ ngân sách địa phương cũng tăng 51,2% (63.289 tỷ đồng) dự toán - nguyên nhân chủ yếu do tăng chi xây dựng cơ bản 56.954 tỷ đồng (gồm nguồn vốn trong nước vượt kế hoạch 46.798 tỷ đồng, vốn ngoài nước thanh toán vượt kế hoạch 10.156 tỷ đồng).
Năm 2015, dự toán chi đầu tư phát triển được Quốc hội quyết định là 225.000 tỷ đồng, trong đó quyết định đầu năm 195.000 tỷ đồng (tương đương 17% tổng chi ngân sách), bổ sung trong năm 30.000 tỷ đồng (vốn ngoài nước). Trên cơ sở dự toán Quốc hội quyết định, Chính phủ đã giao dự toán 225.000 tỷ đồng. Kết thúc năm 2015, tổng số chi đầu tư phát triển được quyết toán là 308.853 tỷ đồng, tăng 37,3% (83.853 tỷ đồng) so với dự toán, chiếm 24,4% tổng chi NSNN.
Trong đó, chi đầu tư phát triển từ nguồn ngân sách T.Ư tăng 35,6% (23.190 tỷ đồng) so với dự toán. Nguyên nhân tăng chi từ nguồn ngân sách T.Ư do thanh toán khối lượng hoàn thành các dự án được phép kéo dài 486 tỷ đồng; các khoản tạm ứng cho các dự án năm trước đưa vào quyết toán năm nay hơn 2.736 tỷ đồng; Chương trình Biển Đông hải đảo quyết toán tăng hơn 7.036 tỷ đồng; chi đầu tư từ nguồn xử lý sắp xếp nhà đất cơ sở nhà nước tăng hơn 2.296 tỷ đồng; chi bù chênh lệch lãi suất tín dụng nhà nước tăng 8.597 tỷ đồng; chi bổ sung dự trữ quốc gia tăng 1.808 tỷ đồng. Cùng với đó, chi đầu tư phát triển từ nguồn ngân sách địa phương tăng 37,9% (60.662 tỷ đồng) so với dự toán - nguyên nhân chủ yếu do nguồn năm trước chuyển sang; tăng thu của địa phương và bổ sung có mục tiêu từ ngân sách T.Ư cho ngân sách địa phương theo quy định để đầu tư cơ sở hạ tầng.
PHÚC KHANG
