Nâng cao chất lượng công tác khảo sát, thu thập thông tin đối với kiểm toán chuyên đề

Những thách thức đối với công tác khảo sát, thu thập thông tin

Thời gian qua, Kiểm toán nhà nước (KTNN) đã tăng cường thực hiện các cuộc kiểm toán chuyên đề. Qua kết quả kiểm toán với những phát hiện nổi bật đã góp phần quan trọng trong việc quản lý, sử dụng ngân sách được tiết kiệm và hiệu quả hơn; từ đó tạo lòng tin của công chúng đối với hoạt động của KTNN.

Những kết quả này có được là nhờ nhiều yếu tố, nhiều khâu, bắt đầu từ khảo sát, thu thập thông tin lập kế hoạch kiểm toán (KHKT). Đại diện KTNN khu vực IX cho biết, bước khảo sát, thu thập thông tin quyết định trực tiếp đến chất lượng của KHKT, cũng như xuyên suốt hoạt động kiểm toán, do đó đơn vị rất quan tâm công tác này, đặc biệt là tại các cuộc kiểm toán chuyên đề mà đơn vị tham gia hoặc tổ chức. Bên cạnh các yếu tố thuận lợi, quá trình khảo sát, thu thập thông tin của đơn vị cũng gặp phải những khó khăn, thách thức cần giải quyết. Đơn cử như một số đơn vị được khảo sát chưa phối hợp tốt trong việc cung cấp thông tin, số liệu, sổ kế toán..., dẫn đến việc chọn mẫu kiểm toán và xác định trọng yếu rủi ro kiểm toán chưa được chuẩn xác. Phần lớn cuộc kiểm toán chuyên đề do khu vực thực hiện được lồng ghép trong cuộc kiểm toán ngân sách địa phương nên việc bố trí nhân sự tham gia còn phần nào hạn chế...

Đây cũng là thực trạng chung mà nhiều đơn vị kiểm toán gặp phải trong quá trình thực hiện các cuộc kiểm toán chuyên đề vốn có độ khó và đòi hỏi yêu cầu cao. Dẫn ví dụ từ kiểm toán Chuyên đề Việc thực hiện đặt hàng, đấu thầu cung cấp dịch vụ công ích 2019-2021 được KTNN triển khai năm 2022, đại diện KTNN khu vực X cho biết, đây là một chuyên đề mới, nếu triển khai khảo sát sớm khi đơn vị chưa lập báo cáo quyết toán ngân sách thì số liệu phản ánh chưa chính xác; thông tin về đơn vị được kiểm toán cụ thể chưa chi tiết. Chưa kể, trách nhiệm cung cấp hồ sơ, tài liệu cho KTNN cũng chưa được các đơn vị nêu cao…

Thẳng thắn nhìn nhận về thực trạng khảo sát thời gian qua, Kiểm toán trưởng KTNN khu vực XIII Trần Minh Khương cho biết, qua thực tế triển khai còn có tình trạng một số đơn vị bố trí kiểm toán viên tham gia khảo sát chưa đồng đều về chuyên môn, nghiệp vụ dẫn đến việc đánh giá, thu thập thông tin ở một số khâu còn thiếu so với yêu cầu; các thông tin xây dựng KHKT tổng quát và chi tiết chưa sát, dẫn đến phải cập nhật điều chỉnh nhiều khi triển khai thực hiện kiểm toán...

Coi trọng và nâng cao chất lượng khảo sát, thu thập thông tin

Qua thực tế triển khai và tổng hợp cho thấy, quá trình khảo sát tại nhiều cuộc kiểm toán chuyên đề vẫn còn bất cập, gặp rào cản. Thực trạng này đòi hỏi các đơn vị kiểm toán càng phải coi trọng và tập trung nguồn lực có chất lượng để thực hiện tốt hơn công tác này.

Từ thực tế tại đơn vị, ông Hoàng Mạnh Hùng - Phó Chánh Văn phòng KTNN khu vực II - cho biết, công tác khảo sát, thu thập thông tin lập KHKT luôn được lãnh đạo đơn vị quan tâm chỉ đạo thực hiện. Sau khi KHKT năm được ban hành, lãnh đạo đơn vị đã phân giao nhiệm vụ cho các phòng chủ động chuẩn bị đề cương, mẫu biểu khảo sát nhằm tổ chức tốt công tác này đảm bảo đầy đủ, chính xác.

Đây cũng là tinh thần chung được các đơn vị kiểm toán linh hoạt triển khai thực hiện. Theo đó, căn cứ vào quy định, hướng dẫn của Ngành và chỉ đạo của lãnh đạo KTNN đối với công tác khảo sát, thu thập thông tin lập KHKT, các đơn vị đã quán triệt, linh hoạt tổ chức cách thức khảo sát để phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương. Theo đại diện KTNN khu vực X, ngoài khảo sát trực tiếp, việc khảo sát có thể tiến hành bằng nhiều cách thức khác, trong đó có thể sử dụng phương thức trao đổi thông tin qua đường công văn sẽ giúp đơn vị nắm bắt được đầy đủ, cụ thể và chủ động hơn trong việc báo cáo, cung cấp hồ sơ liên quan. “Tại đơn vị, việc khảo sát được thực hiện theo hình thức gửi công văn, với thời gian khảo sát chỉ diễn ra trong 3 ngày, thấp hơn thời gian trung bình của Ngành và vẫn đảm bảo mục tiêu đặt ra” - đại diện KTNN khu vực X thông tin thêm.

Đúc rút kinh nghiệm qua thực tế triển khai, đồng thời đưa ra lưu ý nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng công tác khảo sát, thu thập thông tin, lãnh đạo KTNN chuyên ngành II cho rằng, do đặc thù của kiểm toán chuyên đề có phạm vi rộng, nên trước khi tiến hành khảo sát, cần tăng cường tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm về công tác này đối với các đơn vị tham gia, trong đó đi sâu vào các nội dung trọng yếu của chuyên đề. Khi xây dựng đề cương khảo sát cụ thể, cần chú ý xây dựng hệ thống các tiêu chí để đánh giá; các biểu khảo sát, thu thập thông tin… Bên cạnh đó, do tính chất cuộc kiểm toán thường có nhiều đơn vị tham gia, các đơn vị kiểm toán cần quan tâm nâng cao nhận thức, trách nhiệm, vai trò của các trưởng đoàn và các thành viên đoàn khảo sát; giao nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ phận, đầu mối khảo sát, thu thập thông tin để gắn trách nhiệm cụ thể trong việc lập KHKT.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của nhân sự tham gia khảo sát, đại diện KTNN khu vực IX cho biết, bám sát các quy định, hướng dẫn của Ngành về công tác này, đơn vị đã bố trí thành viên tham gia đoàn khảo sát, lập KHKT chuyên đề gồm 1 lãnh đạo đơn vị và các kiểm toán viên có kinh nghiệm khảo sát, đủ chuyên môn về lĩnh vực sẽ kiểm toán. Đồng thời, đơn vị cũng thường xuyên quan tâm đến công tác đào tạo, tự đào tạo nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn cho kiểm toán viên, trong đó có dành thời lượng nhất định để trao đổi về vai trò của công tác khảo sát, thu thập thông tin lập KHKT; cũng như lưu ý trách nhiệm của mỗi kiểm toán viên trong việc tham gia vào công tác này./.
         

Đối với kiểm toán chuyên đề, các đơn vị cần tập trung hơn vào công tác khảo sát, thu thập thông tin để nâng cao chất lượng kiểm toán ngay từ khâu lập KHKT. Trên cơ sở thông tin thu thập được, đoàn khảo sát sẽ đánh giá rủi ro, xác định trọng yếu kiểm toán, nội dung của cuộc kiểm toán cũng như với từng đơn vị được kiểm toán làm cơ sở cho việc xây dựng KHKT và triển khai kiểm toán được đúng hướng.