“Soi chiếu” chính sách ưu đãi đầu tư qua kiểm toán

Tạo nền tảng thu hút đầu tư

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, KCN, KKT là động lực phát triển kinh tế - xã hội. Tính đến hết tháng 5/2025, cả nước có 472 KCN, 20 KKT ven biển và 26 KKT cửa khẩu; các khu này đã thu hút khoảng 11.600 dự án FDI và 10.800 dự án trong nước còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký 298,7 tỷ USD và 3,57 triệu tỷ đồng. Tỷ lệ vốn thực hiện đạt lần lượt 58% và 43,5%, tạo việc làm cho gần 4,17 triệu lao động trực tiếp. Doanh nghiệp (DN) trong KCN, KKT hiện đóng góp trên 50% kim ngạch xuất khẩu cả nước, là nguồn thu lớn của ngân sách địa phương, thúc đẩy quá trình đô thị hóa và phát triển ngành dịch vụ.

Đáng chú ý, tỷ lệ các KCN có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt chuẩn môi trường đã tăng từ 40% trong giai đoạn 2011–2015 lên 92% vào năm 2025. Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng thẳng thắn nhìn nhận rằng hoạt động của các KCN, KKT vẫn còn những điểm hạn chế: Phát triển còn dựa nhiều vào lợi thế “tĩnh” như đất đai, nhân công giá rẻ và ưu đãi tài chính. Các dự án công nghệ cao, chuyển giao công nghệ còn ít; liên kết giữa DN FDI và DN trong nước chưa rõ nét. Tính bền vững cũng chưa đồng đều giữa các địa phương.

Trước thực trạng đó, Chính phủ đã yêu cầu tất cả các KCN mới phải có hệ thống xử lý nước thải, chất thải rắn và hệ thống quan trắc môi trường. Đồng thời, tập trung đẩy mạnh đầu tư hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng số, triển khai mạng 5G, xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ quản lý thông minh.

Về cải cách thủ tục, Bộ Tài chính đã bãi bỏ 31 thủ tục, sửa đổi 73 thủ tục và trình ban hành 3 nghị định nhằm phân cấp xử lý 45 thủ tục tài chính. Dự kiến, chi phí tuân thủ thủ tục hành chính sẽ giảm hơn 22.600 tỷ đồng mỗi năm. Bộ cũng đặt mục tiêu cắt giảm trên 30% thủ tục hành chính, triển khai 468 dịch vụ công trực tuyến toàn trình nhằm đơn giản hóa quy trình đầu tư vào KCN, KKT.

Luật số 57/2024 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu đã trao quyền cho Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh phê duyệt chủ trương đầu tư các dự án trong KCN, KKT. Việc này giúp rút ngắn thời gian triển khai dự án khoảng 260 ngày so với trước đây, đồng thời nâng cao hiệu quả thực hiện.

Trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết một trong những cải cách đột phá là áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt cho các dự án công nghệ cao, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI)... Qua đó, thời gian cấp phép chỉ còn 15 ngày thay vì gần 280 ngày như trước.

Cùng với đó, cơ chế “một cửa tại chỗ” đang được áp dụng tại các ban quản lý KCN, KKT với quyền xử lý toàn diện các thủ tục về đầu tư, xây dựng, đất đai, môi trường, lao động... Từ ngày 01/7/2025, các dịch vụ đầu tư tại KCN, KKT sẽ được tích hợp lên Cổng Dịch vụ công Quốc gia, giúp DN tiết kiệm chi phí và thời gian đáng kể.

Những kỳ vọng vào cuộc kiểm toán chuyên đề

Trong bối cảnh Chính phủ tăng tốc cải cách thể chế, KTNN cũng triển khai cuộc kiểm toán chuyên đề về chính sách ưu đãi đầu tư tại các KCN, KKT trong giai đoạn 2022-2024. Cuộc kiểm toán được thực hiện tại Bộ Tài chính và 21 địa phương, trong đó có các địa phương trọng điểm như: Hà Nội, Thanh Hóa, Quảng Ninh, Đồng Nai, Bắc Ninh, Bình Thuận…

Theo ông Lê Đình Thăng - Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành II (đơn vị chủ trì), cuộc kiểm toán không chỉ nhằm đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật mà còn tập trung rà soát các vướng mắc thực tiễn, từ đó đề xuất sửa đổi, hoàn thiện chính sách phù hợp với điều kiện thực tế từng địa phương. Nội dung kiểm toán gồm: quy trình cấp phép đầu tư, phân bổ đất đai, ưu đãi thuế, chính sách hạ tầng và mô hình quản lý khu…

Nhiều địa phương bày tỏ kỳ vọng vào cuộc kiểm toán này. Ông Nguyễn Mạnh Quyền - Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội - cho biết, Thành phố đang quy hoạch 23 KCN và khu công nghệ cao, trong đó 12 khu đã triển khai và gần như lấp đầy. Tuy nhiên, nhà đầu tư vẫn mong muốn được hưởng ưu đãi tài chính trực tiếp - điều mà pháp luật hiện hành chưa cho phép. Ông kỳ vọng kiểm toán sẽ giúp xác định rõ những điểm nghẽn để kiến nghị điều chỉnh phù hợp.

Với Thanh Hóa, ông Nguyễn Văn Thi - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh - chia sẻ rằng, KKT Nghi Sơn và các KCN trên địa bàn đang đóng góp khoảng 50% thu ngân sách địa phương nhưng vẫn còn nhiều chính sách chưa sát thực tiễn. Do đó, tỉnh mong muốn cuộc kiểm toán sẽ tạo cơ sở khoa học để kiến nghị sửa đổi, góp phần nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư.

Tương tự, lãnh đạo các tỉnh Quảng Ninh, Hà Tĩnh cũng đề nghị KTNN giúp làm rõ các bất cập trong triển khai chính sách tại địa phương, từ đó góp phần xây dựng hệ thống chính sách đồng bộ, hiệu quả hơn giữa Trung ương và địa phương. Thực tế cho thấy, dù có ba chính sách chung ở cấp Trung ương (đất đai, hạ tầng, ưu đãi thuế), nhưng cách thức tổ chức thực hiện ở mỗi địa phương lại khác nhau, dẫn tới thiếu đồng bộ và giảm hiệu lực chính sách.

Cuộc kiểm toán chuyên đề này được kỳ vọng sẽ “soi chiếu” toàn diện các chính sách hiện hành, từ đó tạo tiền đề để điều chỉnh và hoàn thiện theo hướng minh bạch, sát thực tiễn và nâng cao tính cạnh tranh. Trong bối cảnh cạnh tranh thu hút đầu tư ngày càng gay gắt, đặc biệt ở các lĩnh vực công nghệ cao, xanh và thân thiện môi trường, Việt Nam cần sở hữu hệ thống KCN, KKT có năng lực vượt trội về cả hạ tầng, thủ tục và chính sách.

Sự song hành giữa cải cách thể chế của Chính phủ và kiểm toán chính sách ưu đãi đầu tư là bước đi cần thiết để tăng sức hấp dẫn của KCN, KKT. Đây cũng là điều kiện tiên quyết nhằm phát triển bền vững, thu hút dòng vốn chất lượng cao, hướng tới mục tiêu tăng trưởng dài hạn.

Liên quan định hướng phát triển KCN, KKT trong thời gian tới, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh quan điểm “không phát triển KCN bằng mọi giá”. Theo đó, địa phương chỉ được mở mới KCN nếu tỷ lệ lấp đầy đạt từ 60% trở lên, nhằm tránh đầu tư dàn trải, lãng phí hạ tầng. Đối với các địa phương vùng khó khăn, Chính phủ sẽ áp dụng cơ chế linh hoạt để khuyến khích phát triển các KCN sinh thái, công nghệ cao./.