Sức mua yếu, thị trường tiêu thụ bị thu hẹp làm giảm lợi nhuận của doanh nghiệp

QUỲNH ANH | 10/09/2023 08:10

(BKTO) - Theo nhịp biến động kinh tế - chính trị toàn cầu, xuất khẩu yếu, hoạt động sản xuất cầm chừng và sự chững lại của nhiều thị trường từ bất động sản cho đến trái phiếu… đã khiến tăng trưởng kinh tế Việt Nam từ đầu năm đến nay giảm tốc rõ rệt, tiếp tục đặt doanh nghiệp vào bối cảnh khó khăn.

3(2).jpg — *Viettel là một trong số các doanh nghiệp đạt lợi nhuận tốt nhất Việt Nam năm 2023. Ảnh: VGP*

Giảm tỷ lệ doanh nghiệp giữ được đà tăng trưởng

Tốc độ tăng trưởng GDP 6 tháng đầu năm 2023 đạt 3,72%, chỉ cao hơn giai đoạn 2020 - năm bị ảnh hưởng nặng nề nhất trong 13 năm trở lại đây, nguyên nhân do đại dịch Covid-19. Trạng thái trì trệ lan rộng hầu khắp các ngành khiến sức chống chịu của doanh nghiệp bị bào mòn, lợi nhuận cũng mỏng đi đáng kể.

Các chuyên gia kinh tế nhận định, thời gian vừa qua đánh dấu một chặng đường khắc nghiệt của nền kinh tế nói chung và các doanh nghiệp nói riêng.

Theo kết quả khảo sát mới nhất của Vietnam Report, tỷ lệ doanh nghiệp giữ được nhịp tăng trưởng trong nửa đầu năm 2023 thấp hơn so với 6 tháng đầu năm 2022, trong khi tỷ lệ doanh nghiệp ghi nhận kết quả kinh doanh không mấy khả quan lại gia tăng - ông Vũ Đăng Vinh, Tổng Giám đốc của Vietnam Report cho biết.

1(3).jpg — *Kết quả khảo sát doanh nghiệp tháng 08/2023. Nguồn: Vietnam Report*

Tính đến hiện tại, khi hai phần ba khoảng thời gian của năm đã trôi qua, chưa đến một nửa số doanh nghiệp hoàn thành được trên 50% kế hoạch lợi nhuận (40,9% số doanh nghiệp - giảm mạnh so với 73,9% số doanh nghiệp ở thời điểm khảo sát cách đây một năm).

Số liệu của Tổng cục Thống kê 8 tháng đầu năm cũng cho thấy, dưới sức ép từ cả trong và ngoài nước, 124,7 nghìn doanh nghiệp đã phải rút lui khỏi thị trường, tăng 15,6% so với cùng kỳ năm trước. Con số này tiếp tục phản ánh bối cảnh đầy thách thức của môi trường kinh doanh.

Khả năng khó phục hồi nhanh trong những tháng cuối năm

Hiện nay, kinh tế Việt Nam bắt đầu có dấu hiệu bớt ảm đạm và có khả năng tiến dần vào quỹ đạo phục hồi. Tuy nhiên, tốc độ chuyển trạng thái không quá nhanh do áp lực vẫn lớn và nhiều khó khăn còn hiện hữu.

Tuy nhiên, bước sang quý III/2023, tín hiệu phục hồi tháng sau khả quan hơn tháng trước dần xuất hiện. Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa tháng 8/2023 ước đạt 32,37 tỷ USD, tăng 7,7% so với tháng 7/2023. Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) không chỉ tăng 2,9% so với tháng trước, mà còn tăng 2,6% so với cùng kỳ năm trước.

Trong 2 tháng đầu của quý III, Chỉ số Nhà Quản trị Mua hàng (PMI) ngành sản xuất Việt Nam do S&P Global công bố liên tục ghi nhận tín hiệu tích cực. Đặc biệt, PMI tháng 8 đã đạt 50,5 điểm - đánh dấu sự phục hồi khi bật tăng trở lại lên trên ngưỡng 50 điểm sau 6 tháng, cho thấy các điều kiện kinh doanh trong ngành sản xuất đã cải thiện nhẹ.

Mặc dù vậy, đánh giá tổng quan một cách thận trọng, thực tế các số liệu kinh tế về tăng trưởng GDP quý II/2023 dù khởi sắc hơn quý I song vẫn yếu, hay các báo cáo PMI theo tháng nhìn chung đều cho thấy sự phục hồi kinh tế còn chậm.

Xét chung 8 tháng đầu năm, Chỉ số Sản xuất công nghiệp (IIP) vẫn giảm 0,4% so với cùng kỳ năm trước, xuất khẩu giảm 10,0%, ước đạt 227,71 tỷ USD.

Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 8 tháng theo giá hiện hành chỉ tăng 10% so với cùng kỳ năm 2022, loại trừ yếu tố giá còn tăng 7,7% trong khi mức tăng tương ứng năm ngoái là 19,2% và 15,1%…

Dù đã có những dấu hiệu cho thấy sự chuyển biến của nền kinh tế nhưng chưa thực sự mạnh mẽ, chưa đủ tạo sức bật để đưa tình hình thay đổi nhanh trong ngắn hạn.

Trong khi thách thức còn rất nhiều, đa số các chuyên gia và doanh nghiệp tham gia khảo sát cho rằng triển vọng tăng trưởng kinh tế năm nay sẽ thấp hơn so với mục tiêu 6,5%. Kịch bản có tỷ lệ doanh nghiệp lựa chọn nhiều nhất (31,8% số doanh nghiệp) là mức tăng trưởng chỉ từ trên 4,5% - 5%.

Sự phục hồi giữa các ngành, các doanh nghiệp cũng sẽ có sự khác biệt, phụ thuộc vào nhiều yếu tố đặc thù riêng. 6 tháng cuối năm, 54,6% số doanh nghiệp tham gia khảo sát cho rằng lợi nhuận sẽ có cải thiện nhẹ so với nửa đầu năm, trong khi 4,5% số doanh nghiệp dự báo không thay đổi và 40,9% số doanh nghiệp nhận định sự phục hồi vẫn hết sức chậm chạp, chưa thể phản ánh ngay vào kết quả kinh doanh năm nay và có thể trong ngắn hạn vẫn ghi nhận sự suy giảm trước khi tình hình có thể cải thiện trở lại.

Nhiều khó khăn ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp

Trong bối cảnh hiện nay, triển vọng lợi nhuận của các doanh nghiệp trong các tháng tới vẫn chịu nhiều ảnh hưởng. Top 7 thách thức được doanh nghiệp chỉ ra trong những tháng còn lại của năm không có nhiều khác biệt so với các khó khăn lớn nhất mà doanh nghiệp phải đối mặt trong 6 tháng qua.

2(1).jpg — *7 khó khăn hàng đầu ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp trong năm 2023. Nguồn: Vietnam Report*

Trong số các thách thức đối với doanh nghiệp, “sức mua yếu, thị trường tiêu thụ bị thu hẹp” và “bất ổn kinh tế - chính trị trên thế giới” vẫn được xem là 2 rào cản lớn nhất trong những tháng cuối năm nay với lần lượt 77,3% và 72,7% số doanh nghiệp lựa chọn.

Dù có tỷ lệ doanh nghiệp nhận định là thách thức lớn trong nửa sau của năm giảm nhẹ so với 6 tháng trước, song so với kết quả khảo sát cách đây một năm, “sức mua yếu, thị trường tiêu thụ bị thu hẹp” có sự gia tăng đáng kể về tỷ lệ doanh nghiệp lựa chọn (29,2%).

Nhu cầu yếu cùng với việc gia tăng hàng rào bảo hộ của các đối tác thương mại khiến tháng 8 vừa qua là tháng thứ 6 liên tiếp xuất khẩu của Việt Nam (tính theo tháng) thấp hơn so với cùng kỳ năm 2022.

Theo báo cáo của World Bank, sức cầu trong nước cũng chững lại do sự giảm dần hiệu ứng xuất phát điểm thấp của giai đoạn phục hồi sau Covid trong năm ngoái và do niềm tin của người tiêu dùng đang yếu đi.

Tốc độ tăng trưởng chi tiêu tiêu dùng cuối giảm chỉ còn 2,7% so với cùng kỳ năm trước trong nửa đầu năm, so với mức 6,1% (so cùng kỳ) trong 6 tháng đầu năm 2022. Đơn hàng sụt giảm, vấn đề thị trường tiêu thụ khó khăn đã góp phần làm tăng lượng hàng tồn kho ngoài dự kiến, gây áp lực không nhỏ đến kế hoạch sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Nhưng so với nửa đầu năm, một điểm đáng chú ý là đa số các khó khăn lớn được chỉ ra trong nửa cuối năm đều có tỷ lệ doanh nghiệp bình chọn thấp hơn.

Điển hình là “sức ép lãi suất vay ngân hàng”, dù vẫn khiến doanh nghiệp lo ngại song tỷ lệ đánh giá đây là khó khăn lớn đã giảm đáng kể so với nửa đầu năm (từ 50% xuống còn 31,8%) sau những động thái nới lỏng dần chính sách tiền tệ, thể hiện qua 4 lần giảm lãi suất điều hành liên tiếp của Chính phủ.

Hay một yếu tố khác là lạm phát trên thế giới dù vẫn neo ở mức cao nhưng nhiều dự báo cho rằng lạm phát có thể đã qua đỉnh nên cũng giúp tâm lý lo lắng của các doanh nghiệp giảm đi phần nào.