Tăng cường minh bạch trong quản lý nhà nước về kinh tế tập thể

Hoàn thiện khung pháp lý đăng ký hợp tác xã

Cụ thể hóa chủ trương của Đảng, Luật HTX năm 2023 đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 01/7/2024. Hiện Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KHĐT) đang khẩn trương hoàn thiện Dự thảo Nghị định về đăng ký tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX để trình Chính phủ ban hành, đưa các quy định của Luật đi vào cuộc sống. Bộ trưởng Bộ KHĐT Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, Nghị định còn giúp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể, khắc phục những vướng mắc, bất cập trong đăng ký HTX, đặc biệt là hoàn thiện khung pháp lý cho việc đăng ký thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển HTX tại địa phương.

Theo quy định hiện hành, Nghị định số 193/2013/NĐ-CP của Chính phủ và các Thông tư hướng dẫn của Bộ KHĐT với những quy định về liên thông đăng ký kinh doanh và đăng ký thuế đối với HTX đã tạo ra những cải cách đột phá trong lĩnh vực đăng ký HTX, góp phần cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, được cộng đồng HTX đánh giá cao. “Nhưng bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình triển khai thi hành các quy định trên đã bộc lộ một số bất cập” - Thứ trưởng Bộ KHĐT Trần Duy Đông đánh giá.

Đối với việc đăng ký tổ chức tín dụng là HTX, ngày 18/01/2024, Quốc hội đã thông qua Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) với thẩm quyền cấp, sửa đổi, bổ sung giấy phép… thuộc về Ngân hàng Nhà nước. Do đó, Bộ KHĐT đề xuất không quy định về việc đăng ký kinh doanh của tổ chức tín dụng là HTX, chi nhánh, văn phòng đại diện, địa điểm kinh doanh của tổ chức tín dụng là HTX tại Dự thảo Nghị định.

Thứ trưởng Trần Duy Đông chỉ rõ, một số quy định về thành phần hồ sơ còn phức tạp, không thực sự cần thiết hoặc chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý nhà nước về HTX (như: Yêu cầu nộp lại bản gốc/bản chính giấy chứng nhận đăng ký đã được cấp khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký mới; yêu cầu nộp lại con dấu và bản gốc giấy chứng nhận đăng ký HTX khi giải thể; yêu cầu nộp Giấy xác nhận của cơ quan công an về việc hủy con dấu của HTX trong hồ sơ đăng ký giải thể tự nguyện…). Pháp luật hiện hành cũng còn thiếu các quy định về hồ sơ, trình tự, thủ tục nhằm đáp ứng nhu cầu tiếp tục kinh doanh trở lại của HTX. Thêm nữa, phương thức đăng ký HTX qua mạng còn chưa theo kịp sự phát triển của công nghệ thông tin cũng như chưa đáp ứng yêu cầu thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường điện tử. Vì vậy, Bộ KHĐT nhận thấy, cần phải sớm khắc phục các bất cập này để “chuẩn hóa” việc đăng ký HTX.

Về việc thành lập và tổ chức, hoạt động của Quỹ HTX hiện đang được quy định tại Nghị định số 45/2021/NĐ-CP của Chính phủ, trong đó khoản 1 Điều 3 nêu rõ: “Quỹ HTX là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hoạt động theo mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ hoặc là tổ chức tài chính hoạt động theo mô hình HTX, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, bảo toàn và phát triển vốn, tự chủ và tự chịu trách nhiệm trong huy động vốn và sử dụng vốn nhằm thực hiện chức năng cho vay cho HTX, liên hiệp HTX, thành viên của tổ hợp tác và HTX…”. Sau khi Nghị quyết thành lập Quỹ HTX được Đại hội thành viên thông qua, Quỹ HTX địa phương có văn bản đề nghị Sở KHĐT cấp giấy chứng nhận đăng ký Quỹ HTX địa phương để hoạt động theo quy định của pháp luật (điểm e khoản 5 Điều 15 Nghị định số 45/2021/NĐ-CP). Hồ sơ, trình tự, thủ tục giải thể Quỹ HTX thực hiện theo quy định như đối với HTX. Tuy nhiên, thực tế triển khai cũng đang vướng phải nhiều bất cập.

Mở lối cho Quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã

Thứ trưởng Trần Duy Đông nêu rõ, quá trình thực thi Nghị định số 45/2021/NĐ-CP cho thấy, một số Quỹ hỗ trợ phát triển HTX hoạt động theo mô hình HTX tại các tỉnh, thành phố như: Bà Rịa - Vũng Tàu, Cần Thơ và TP. Hồ Chí Minh không thể đăng ký thành lập được do chưa có quy định cụ thể về biểu mẫu, thành phần hồ sơ cũng như trình tự, thủ tục đăng ký thành lập Quỹ. Bất cập đáng chú ý hơn, trong khi Nghị định quy định Sở KHĐT cấp giấy chứng nhận đăng ký thành lập Quỹ HTX địa phương, nhưng Phòng Tài chính Kế hoạch cấp huyện lại là cơ quan cấp đăng ký thay đổi, tạm ngừng, tiếp tục kinh doanh trở lại, giải thể… của Quỹ (áp dụng theo pháp luật về đăng ký HTX). “Do đó, cần thiết phải nghiên cứu, sửa đổi quy định về việc đăng ký thành lập Quỹ HTX địa phương” - Thứ trưởng Trần Duy Đông nhấn mạnh.

Theo đó, Bộ KHĐT đang đề xuất 2 phương án. Một là, Chính phủ giao Bộ Tài chính xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 45/2021/NĐ-CP, trong đó quy định rõ hồ sơ, trình tự, thủ tục đăng ký Quỹ HTX địa phương. Phương án này phù hợp với trách nhiệm của Bộ Tài chính, nhưng có nhược điểm là thời gian xây dựng Nghị định này có thể chậm hơn thời điểm Luật HTX 2023 có hiệu lực.

Hai là, sửa đổi, bổ sung điểm e khoản 5 Điều 15 Nghị định số 45/2021/NĐ-CP theo hướng: “Sau khi Nghị quyết thành lập Quỹ HTX được Đại hội thành viên thông qua, Quỹ HTX địa phương thực hiện thủ tục đăng ký thành lập tại Phòng Đăng ký kinh doanh thuộc Sở KHĐT tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nơi Quỹ HTX địa phương đặt trụ sở chính”. Thứ trưởng Trần Duy Đông nêu rõ, phương án này sẽ kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, phù hợp với quy định về đăng ký HTX. Tuy nhiên, hiện vẫn còn ý kiến khác nhau về việc bổ sung Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX vào đối tượng áp dụng của Nghị định này.

“Nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, Bộ KHĐT vẫn đề xuất lựa chọn Phương án 2, đồng thời kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính khẩn trương tham gia ý kiến đóng góp hoàn thiện nội dung Nghị định; chịu trách nhiệm rà soát các quy định có liên quan đến việc đăng ký Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX nhằm đảm bảo đáp ứng đầy đủ yêu cầu về quản lý nhà nước” - lãnh đạo Bộ KHĐT nêu quan điểm./.