Thúc đẩy đầu tư công, kích thích tổng cầu

                

Tổng vốn đầu tư công nguồn NSNN được phép thực hiện trong năm 2020 lên đến gần 700 nghìn tỷ đồng - Nguồn: sưu tầm

Áp lực giải ngân đầu tư công

Số liệu giải ngân vốn đầu tư công tháng 5 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) cho thấy, hoạt động đầu tư xây dựng trên địa bàn các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cơ bản trở lại trạng thái bình thường. Các dự án, công trình đang được tập trung đẩy nhanh tiến độ thực hiện. Tốc độ tăng vốn đầu tư thực hiện từ nguồn NSNN tháng 5 và 5 tháng đầu năm 2020 đạt mức cao nhất trong giai đoạn 2016-2020. Tính chung 5 tháng, vốn đầu tư thực hiện từ nguồn NSNN đạt 116,3 nghìn tỷ đồng, bằng 24,9% kế hoạch năm và tăng 15,6% so với cùng kỳ năm trước.

Theo số liệu của Bộ Tài chính, tổng vốn đầu tư công nguồn NSNN được phép thực hiện trong năm 2020 lên đến gần 700 nghìn tỷ đồng, gấp 2,2 lần số vốn 312.000 tỷ đồng thực giải ngân trong năm 2019. Trong đó bao gồm 470,6 nghìn tỷ đồng trong dự toán năm 2020 và 225,2 nghìn tỷ đồng vốn năm 2019 chuyển sang.

Đánh giá về những áp lực trong giải ngân vốn đầu tư công, TS. Nguyễn Đức Kiên - Tổ trưởng tư vấn Kinh tế của Thủ tướng cho biết: Hiện nay, còn khoảng 700 nghìn tỷ đồng đã được ghi vốn trong năm 2020. Hết quý I/2020 mới giải ngân được khoảng 12-18% kế hoạch, tùy từng ngành và lĩnh vực. Như vậy, dư địa để đầu tư công còn rất lớn. Trong lúc thị trường bị đóng cửa do nhu cầu của các nước nhập khẩu chủ yếu của Việt Nam bị ảnh hưởng, cầu trong nước cũng giảm do tác động của dịch Covid-19, chúng ta chỉ còn một khả năng lớn nhất là đầu tư công. Đây chính là “trong nguy có cơ”, vì chúng ta hơn các quốc gia khác là trần nợ công còn rất rộng.

“Sau bốn năm điều chỉnh nợ công xuống tỷ lệ bằng 54-55% GDP, so với trần nợ công Quốc hội cho phép là 65% GDP thì chúng ta vẫn còn nhiều dư địa trong kế hoạch đã bố trí của nhiệm kỳ này. Nếu thực hiện các biện pháp quyết liệt, giải ngân vốn đầu tư công hết kế hoạch được giao, dự kiến sẽ đạt mức tăng trưởng GDP 5,3-5,5% trong năm nay. Ngược lại, nếu giải ngân không tốt, chúng ta sẽ không đạt được tốc độ này và còn ảnh hưởng nhiều đến thu ngân sách của năm 2020”, TS. Nguyễn Đức Kiên nhấn mạnh.

Kích thích tổng cầu của nền kinh tế

Theo một số chuyên gia, trong giai đoạn ứng phó đại dịch Covid-19 cũng như giai đoạn bình thường mới hiện nay, và cả giai đoạn tiếp theo khi đại dịch được ngăn chặn hoàn toàn, chủ trương của Chính phủ là sử dụng công cụ đầu tư công, hay rộng hơn là chi tiêu công nhằm kích thích tổng cầu của nền kinh tế là phù hợp.

Tại Báo cáo đánh giá tác động của dịch Covid-19 đến nền kinh tế được công bố vừa qua, nhóm chuyên gia của Trường Đại học Kinh tế quốc dân phân tích: Rất khó để dự đoán khi nào dịch Covid-19 kết thúc, tác động của dịch bệnh đến nền kinh tế rất nghiêm trọng và còn tiếp tục kéo dài.

Do nguồn lực tài khóa có hạn, chính sách tiền tệ có độ trễ lớn và có thể gây các bất ổn vĩ mô trong dài hạn nếu lạm dụng hai công cụ chính sách này. Theo đó, kích thích tổng cầu thông qua tăng đầu tư của Nhà nước vào cơ sở hạ tầng là giải pháp đặc biệt quan trọng.

“Cầu chi tiêu từ khu vực doanh nghiệp và người dân giảm mạnh, Nhà nước cần đóng vai trò là đối tượng chi tiêu chính. Do vậy, đầu tư công đóng vai trò quan trọng hơn bao giờ hết. Đầu tư công phải đúng mục đích, tập trung vào lĩnh vực cơ sở hạ tầng đã được phê duyệt và cần đúng thời điểm mà nền kinh tế cần. Cần có sự giám sát chặt chẽ của Quốc hội để tránh xảy ra những hệ lụy tiêu cực”, nhóm nghiên cứu đưa ra khuyến cáo.

Nhóm nghiên cứu đề xuất Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư có kế hoạch giải ngân chi tiết cụ thể các dự án, chương trình lớn; ban hành tiêu chí, định mức phân bổ vốn đầu tư công nguồn NSNN, nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn đầu tư công; có thể hoãn một số chương trình đầu tư chưa quan trọng; nâng hạn mức gói thầu được cho phép chỉ định thầu; đẩy mạnh triển khai việc đấu thầu qua mạng.

Bài học kinh nghiệm của các nước và Việt Nam khi thực hiện kích cầu đầu tư nhằm vượt qua giai đoạn suy thoái kinh tế năm 2008-2009 cho thấy, đẩy mạnh đầu tư công để tạo nguồn lực thúc đẩy sản xuất kinh doanh và động lực tăng trưởng kinh tế. Nếu chậm giải ngân vốn đầu tư công, các công trình thiết yếu chậm đi vào sử dụng, Nhà nước vẫn phải trả lãi, nhà thầu phải đi vay ngân hàng nên rất lãng phí.

Theo ông Nguyễn Việt Phong - Vụ trưởng Thống kê xây dựng và vốn đầu tư, Tổng cục Thống kê: Giải ngân vốn đầu tư công tăng thêm 1% sẽ làm GDP tăng thêm 0,06 điểm %. Nếu năm 2020 giải ngân hết 100% kế hoạch vốn đầu tư công, tiêu hết gần 700 nghìn tỷ đồng sẽ làm GDP tăng thêm 0,42 điểm %.

Thứ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết: Vướng mắc trong giải ngân vốn đầu tư công chủ yếu ở ba lĩnh vực: quy định pháp luật, công tác triển khai thực hiện và trách nhiệm của tổ chức cá nhân có liên quan.

Về quy định pháp luật, Luật Đầu tư công số 39/2019/QH14 đã có hiệu lực từ ngày 1/1/2020 và đã có nhiều đổi mới, cải cách, tháo gỡ vướng mắc về quy định cứng nhắc trong pháp luật đầu tư công, đẩy mạnh phân cấp, tạo sự chủ động hơn cho các cấp, các ngành. Tuy nhiên, do các dự án đầu tư công được điều chỉnh bằng nhiều quy định pháp luật khác nhau, nên cần tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật khác theo hướng “cởi trói”, xử lý các vấn đề chưa phù hợp, thống nhất giữa các luật, nhất là quy định về xây dựng, đất đai, đấu thầu, tài nguyên môi trường...

Về công tác triển khai thực hiện, điều quan trọng nhất để giải ngân của các dự án đầu tư công là phải có khối lượng thực hiện mới giải ngân được. Hiểu một cách đơn giản là các nhà thầu phải thi công, phải mua sắm thiết bị, phải xây lắp, phải có khối lượng để hoàn công và triển khai nghiệm thu, hoàn thiện thủ tục để thanh toán tại kho bạc. Do vậy, cần phải đẩy mạnh công tác chỉ đạo, điều hành, giám sát để các công việc thi công, mua sắm, xây lắp... của nhà thầu được triển khai nhiều, quyết liệt, nhanh thì số lượng vốn giải ngân sẽ sớm được cải thiện.

Về trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan, mỗi dự án đầu tư công từ khâu xét duyệt đến khâu triển khai, quyết toán, hoàn thành đều liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều cá nhân có thẩm quyền. Mỗi cấp, mỗi ngành, mỗi cá nhân là một mắt xích quan trọng, chỉ một mắt xích không làm tròn nhiệm vụ, trách nhiệm, sẽ làm đình trệ cả dự án.

Năm 2020, giải ngân vốn đầu tư công có ý nghĩa rất quan trọng, là một trụ đỡ cho tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh tác động rất lớn của dịch Covid-19. Mặc dù tốc độ giải ngân bốn tháng đầu năm có tín hiệu tích cực hơn cùng kỳ, những việc phải triển khai đồng bộ tất cả các giải pháp thuộc ba lĩnh vực nêu trên là rất cần thiết, tất cả phải ăn khớp với nhau thì tình hình giải ngân vốn đầu tư công sẽ có nhiều cải thiện.