Tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 25, chiều 17/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã cho ý kiến về Báo cáo kết quả giám sát bước đầu chuyên đề giám sát của Quốc hội về “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030”.
Huy động sự vào cuộc của hệ thống chính trị, người dân, doanh nghiệp
Báo cáo tại phiên họp, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm - Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát cho biết, trên cơ sở các Nghị quyết của Quốc hội về phê duyệt chủ chương đầu tư các CTMTQG, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các Bộ, ngành và địa phương sớm triển khai thực hiện.
Mặc dù khối lượng văn bản về quản lý, hướng dẫn thực hiện cả 03 Chương trình mà Trung ương phải ban hành là rất lớn (trên 70 văn bản), nhưng đến nay Chính phủ và các Bộ, ngành đã cơ bản hoàn thành, làm căn cứ để địa phương cụ thể hóa và triển khai thực hiện.
Công tác lập kế hoạch và phân bổ vốn thực hiện các Chương trình đến nay đã được Chính phủ giao về các địa phương theo đúng quy định của Luật Ngân sách nhà nước. Trên cơ sở đó, các địa phương trình HĐND phân bổ theo quy định.
Đặc biệt, Đoàn Giám sát ghi nhận, đánh giá cao Chính phủ và các Bộ, ngành đã có nhiều hoạt động giám sát, nắm bắt kịp thời những vấn đề vướng mắc của địa phương để kịp thời chỉ đạo, giải quyết.
Trong đó, Chính phủ đã rà soát, tổng hợp 339 kiến nghị của địa phương và ban hành Công điện 71/CĐ-TTg phân công, giao nhiệm vụ cho các Bộ, ngành cơ quan liên quan chịu trách nhiệm hướng dẫn, trả lời địa phương và tham mưu, sửa đổi văn bản theo thẩm quyền còn có nhiều vướng mắc.
“Việc triển khai các CTMTQG đã có tác động, góp phần nâng cao nhận thức, huy động sự vào cuộc của hệ thống chính trị, người dân, doanh nghiệp trong việc phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo ở vùng nông thôn, miền núi khó khăn và đặc biệt khó khăn” - Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, mặc dù trong nhiệm kỳ này nội dung, yêu cầu đối với việc triển khai thực hiện các CTMTQG rất cao, tiến gần đến tiêu chuẩn, quy trình, cách thức hỗ trợ của quốc tế, trong khi đó nguồn lực thực tế chưa đáp ứng được theo nhu cầu... nhưng kết quả giảm nghèo đa chiều năm 2022 đạt trung bình gần 2%, hoàn thành và vượt kế hoạch, chỉ tiêu đề ra; hoàn thành các chỉ tiêu về nông thôn mới.
Giải quyết dứt điểm các khó khăn, vướng mắc
Bên cạnh những kết quả tích cực, kết quả giám sát cũng cho thấy còn không ít tồn tại, hạn chế trong tổ chức triển khai thực hiện các CTMTQG.
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm nêu rõ, qua giám sát, nhiều địa phương phản ánh số lượng văn bản quá nhiều, trên 300 văn bản của cả Trung ương và địa phương. Nhiều nội dung hướng dẫn chưa rõ ràng, khó thực hiện, mặc dù đã được sửa đổi, bổ sung nhưng địa phương vẫn không triển khai thực hiện được.
“Một số văn bản sửa đổi, bổ sung văn bản đã ban hành như Nghị định 38/2023/NĐ-CP do áp lực về thời gian, vẫn còn nội dung chưa tháo gỡ được, thậm chí quy định còn chặt chẽ, khó thực hiện hơn” - Đoàn giám sát nêu dẫn chứng.
Thậm chí, hiện tại đến giữa kỳ thực hiện, vẫn còn một số nội dung chính sách, tiêu chí chưa được các Bộ, ngành hướng dẫn.
Bên cạnh đó, nguồn vốn đầu tư phát triển ngân sách trung ương phân bổ chậm. Chính phủ, các Bộ, ngành trung ương ban hành văn bản hướng dẫn và giao vốn kế hoạch trung hạn vốn đầu tư và hàng năm còn chậm; trong khi đó nhiều nội dung khi giao vốn không phù hợp, không có đối tượng để thực hiện. Quy định tỷ lệ vốn đối ứng tăng đang tạo ra áp lực, khó khăn đối với các tỉnh, huyện xã nghèo.
Kết quả giám sát cũng cho thấy, nguồn vốn đầu tư 03 CTMTQG chưa đáp ứng được yêu cầu, phân bổ vốn còn manh mún, chưa phù hợp với đặc thù từng vùng, miền, thiếu cơ sở thực tiễn dẫn đến không có đối tượng để thực hiện, hoặc có đối tượng nhưng không thực hiện được do không còn nhu cầu…
Mặc dù Chính phủ đã có rất nhiều nỗ lực, cố gắng kiểm tra, giám sát, kịp thời nắm bắt những vướng mắc để chỉ đạo tháo gỡ, nhưng vẫn còn một số Bộ, ngành chưa sâu, sát, đánh giá, nắm bắt, tham mưu, xây dựng văn bản chưa bám sát với tình hình thực tiễn. Công tác đánh giá, nhận định về kết quả, tình hình triển khai thực hiện của các Chương trình còn chưa thực chất, vẫn chạy theo thành tích, thiếu tính bền vững - Báo cáo giám sát nêu.
Đoàn giám sát đề nghị KTNN tổng hợp, báo cáo Đoàn giám sát về các kết luận, kiến nghị của KTNN, nhất là các kiến nghị về xử lý tài chính đã nêu tại các báo cáo kiểm toán về 03 CTMTQG. Đồng thời, thông tin về kết quả thực hiện cho Đoàn giám sát và Ủy ban Xã hội của Quốc hội trước khi diễn ra phiên họp tháng 9 của UBTVQH.
Trên cơ sở kết quả giám sát, Đoàn giám sát kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Ban Chỉ đạo Trung ương các CTMTQG giai đoạn 2021-2025, các Bộ, ngành liên quan có phương án giao kế hoạch thực hiện nguồn vốn sự nghiệp hoặc thông báo nguồn vốn sự nghiệp ngân sách trung ương thực hiện các CTMTQG giai đoạn 2024-2025 để các địa phương chủ động trong công tác phân bổ vốn.
Chỉ đạo dứt điểm việc hoàn thành giải quyết các khó khăn, vướng mắc, nhất là sửa đổi, bổ sung những quy định chưa phù hợp trong các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thực hiện 03 CTMTQG.
Đoàn giám sát cũng kiến nghị khẩn trương xây dựng, ban hành bộ tài liệu/cẩm nang/sổ tay hướng dẫn chi tiết, tích hợp cụ thể các văn bản triển khai 3 Chương trình. Nghiên cứu, xây dựng Trang thông tin điện tử riêng về 03 Chương trình để thông tin trao đổi, phản hồi nhanh, kịp thời, công khai, minh bạch về kết quả thực hiện 03 CTMTQG tại từng địa phương.
Đặc biệt, Đoàn giám sát kiến nghị Chính phủ chỉ đạo thực hiện nghiêm túc, kịp thời các kết luận, kiến nghị của KTNN đã nêu tại các báo cáo kiểm toán về 3 CTMTQG và thông tin về kết quả thực hiện cho Đoàn giám sát trước khi diễn ra phiên họp tháng 9/2023 của UBTVQH./.
