Thương mại điện tử - vị thế tiên phong trong nền kinh tế số

Kinh tế số, thương mại điện tử len lỏi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống

Chia sẻ tại Tọa đàm trực tuyến “Phát triển TMĐT - Cơ hội, động lực và thách thức” do Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 14/8, PGS.TS Trần Minh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số, Bộ Thông tin và Truyền thông - cho biết, đến hết năm 2023, lĩnh vực TMĐT đã đóng góp khoảng 15-17% trong tổng giá trị của kinh tế số quốc gia.

Hiện, Việt Nam có trên 14 triệu cửa hàng, 9.000 chợ nhưng xu hướng TMĐT đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt sau giai đoạn dịch Covid-19. Từ tốc độ tăng trưởng của hoạt động TMĐT, PGS.TS Trần Minh Tuấn cho rằng, mục tiêu doanh thu TMĐT chiếm 10% tổng doanh thu bán lẻ vào năm 2025 có thể đạt được.

Về vấn đề này, chuyên gia kinh tế TS. Võ Trí Thành bình luận: Chưa bao giờ nền kinh tế số, tức là hoạt động kinh tế dựa trên nền tảng công nghệ số cộng với TMĐT lại len lỏi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống, từ sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng như hiện nay, tạo ra hàng triệu việc làm cả trực tiếp và gián tiếp.

Đặc biệt, việc giám sát tốt hơn đối với hoạt động TMĐT giúp đóng góp cho ngân sách từ kinh tế số ngày càng cao. Riêng năm 2023, doanh thu TMĐT là 3,5 triệu tỷ đồng, thu ngân sách từ đó khoảng 100.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, theo ông Thành, việc thúc đẩy TMĐT hay kinh tế số còn nhiều điểm cần lưu ý khi việc thu hẹp khu vực thương mại truyền thống, khu vực bán lẻ có thể tạo ra những tác động không mong muốn. Do đó, chúng ta cần quan tâm về mặt chính sách để không ai bị thiệt thòi, bị bỏ lại phía sau; xử lý hiệu quả các tranh chấp, bảo vệ người tiêu dùng.

Từ thực tiễn một sàn TMĐT, Giám đốc Điều hành Shopee Việt Nam Trần Tuấn Anh cho biết, trong những cuộc khảo sát thị trường, Shopee nhận thấy các doanh nghiệp ở Việt Nam có một số thử thách về tiếp cận thị trường TMĐT; xu hướng thay đổi nhanh chóng của người tiêu dùng…

“Ở Việt Nam, Shopee đã có những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận với TMĐT một cách dễ dàng hơn thông qua các khóa huấn luyện kỹ năng, sử dụng công cụ, cách thức, cơ chế vận hành phù hợp với TMĐT; từ đó giúp những doanh nghiệp này phát triển tốt hơn và bền vững hơn” - ông Trần Tuấn Anh chia sẻ.

Tuy nhiên, ông Trần Tuấn Anh nhấn mạnh, tốc độ sáng tạo, sự thay đổi trên thế giới cũng như tại Việt Nam về TMĐT, công nghệ, Shopee mong muốn các cơ quan chức năng có những điều chỉnh về chính sách, cơ chế hỗ trợ để giúp doanh nghiệp, cá nhân được tiếp cận, tạo ra những sản phẩm, phương thức kinh doanh TMĐT mới, phát triển tốt hơn, bền vững hơn.

Tận dụng cơ hội lớn từ thương mại điện tử xuyên biên giới

Tới đây, một trong những hướng phát triển quan trọng của TMĐT ở Việt Nam là gắn với chuỗi giá trị, thúc đẩy hiệu quả của những mắt xích trong chuỗi cung ứng.

Phó Cục trưởng Cục TMĐT và Kinh tế số, Bộ Công Thương - bà Lại Việt Anh - cho rằng, Nhà nước cần có những chính sách để gắn kết chuỗi cung ứng trong TMĐT với những quy hoạch phát triển vùng, hệ thống phân phối. Đây là những việc Bộ Công Thương đã làm trong giai đoạn vừa qua và sẽ tiếp tục làm trong thời gian tới.

“Mắt xích quan trọng nhất là thúc đẩy liên kết giữa các địa phương trong những vùng kinh tế trọng điểm, để xác định được những địa phương nào có những ưu thế về sản phẩm, hàng hoá, logistic hoặc tổ chức kho hàng để có thể tối ưu hoá hiệu quả của chuỗi cung ứng” - bà Lại Việt Anh lưu ý.

Đáng chú ý, các khách mời đều cho rằng, Việt Nam có dư địa, tiềm năng rất lớn về TMĐT xuyên biên giới. Một số ước tính về xuất khẩu TMĐT xuyên biên giới cho thấy, năm 2022, lĩnh vực này đạt khoảng 3,3 tỷ USD, năm 2027 kỳ vọng đạt hơn 11 tỷ USD nếu có những cơ chế hỗ trợ từ cả nền tảng TMĐT cũng như Nhà nước.

Bà Lại Việt Anh cho biết, định hướng kế hoạch phát triển TMĐT trong 5 năm tới mà Bộ Công Thương đang tham mưu trình Chính phủ đó là hướng tới xuất khẩu để đưa sản phẩm "Made in Vietnam" ra thị trường quốc tế và có tính cạnh tranh, đặc biệt là hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ cùng các nhà sản xuất có thể bán hàng ra thị trường toàn cầu.

Đồng quan điểm, PGS.TS Trần Minh Tuấn cũng cho rằng, TMĐT xuyên biên giới hiện nay đang có những cơ hội phát triển rất lớn, tận dụng lợi thế ở gần thị trường Trung Quốc. Thời gian qua, các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam đã xây dựng các nền tảng TMĐT B2B, kết nối với các nền tảng TMĐT lớn của thế giới như Amazon, Alibaba, Timo... để các sản phẩm, hàng hóa khi lên sàn TMĐT của Việt Nam cũng sẽ tương ứng xuất hiện trên các nền tảng TMĐT lớn của thế giới, kết nối người mua trực tiếp với người bán cũng như nhà sản xuất.

“Tôi hoàn toàn thống nhất với kế hoạch TMĐT của Chính phủ sắp tới sẽ đặt vấn đề TMĐT xuyên biên giới là một cơ hội lớn để chúng ta xuất khẩu hàng hóa xuyên biên giới” - PGS.TS Trần Minh Tuấn bày tỏ.

Dữ liệu - sức sống của thương mại điện tử

Theo các khách mời tạo Tọa đàm, để TMĐT phát triển bền vững, chúng ta phải cân bằng tất cả các yếu tố tham gia thị trường, từ doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp quốc tế, doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp nội địa, giữa nhà sản xuất với doanh nghiệp thương mại, giữa người bán hàng và người tiêu dùng…

Hiện nay, dữ liệu không chỉ là sức sống của kinh tế số, của TMĐT mà nó cũng sẽ là một trong số những “chìa khoá” cho việc triển khai thực thi pháp luật về TMĐT thời gian tới. Do đó, chúng ta cần những nỗ lực mạnh mẽ hơn nữa trong việc kết nối dữ liệu giữa những cơ quan quản lý nhà nước và các chủ thể độc lập được điều chỉnh bởi pháp luật, giữa cơ quan thuế, cơ quan hải quan, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công Thương và những nền tảng TMĐT lớn

Đề xuất giải pháp, TS. Võ Trí Thành nêu 3 vấn đề lớn cần xử lý trong hoàn thiện thể chế. 

Trước hết, hoàn thiện khung pháp lý ứng xử với dữ liệu, bởi đây là nguồn lực mới, một nhân tố sản xuất mới và toàn bộ các hoạt động, dù là công nghệ hiện đại đến đâu thì đều dựa trên dữ liệu, nhất là dữ liệu lớn (Big Data).

Thứ hai, các nền tảng kết nối, trao đổi điện tử với sự tham gia của rất nhiều bên liên quan, cùng các vấn đề về trách nhiệm, tranh chấp nếu có.

Thứ ba, tuân thủ các cam kết, thỏa thuận hợp tác và chuẩn mực quốc tế về dịch chuyển hàng hóa, dòng thông tin, dòng tài chính.

“TMĐT hay kinh tế số nói chung là sự kết hợp sao cho nhuần nhuyễn nhất giữa kinh tế thực - dòng chảy của hàng hóa dịch vụ với dòng chảy của thông tin - dòng chảy của dữ liệu và dòng chảy của tài chính” - TS. Võ Trí Thành nhấn mạnh./.