Nhiều khoản tiền lớn bị chi sai quy định
Báo cáo của Tổng Kiểm toán đã chỉ ra nhiều điểm bất thường trong các Bộ, ban, ngành và cơ quan của Chính phủ (MDA) tại khắp các địa phương. Những phát hiện được chỉ ra sau khi Tổng Kiểm toán thực hiện một cuộc kiểm toán đối với các MDA trong năm tài chính 2021-2022. Một số phát hiện bị lên án mạnh mẽ như: Các hành vi tham nhũng tràn lan khiến số tiền thuế do người dân đóng góp thường xuyên bị thất thoát; công tác quản lý nhân sự lỏng lẻo, yếu kém dẫn đến tình trạng nhân viên “ảo” nhận lương thật dai dẳng chưa được giải quyết, gây lãng phí nhiều khoản tiền; tình trạng chi tiêu ngân sách công không đúng quy định tại hầu khắp các MDA...
Báo cáo trích dẫn, trong năm tài chính 2021-2022, Quốc hội đã phân bổ ngân sách khoảng 51.560 tỷ shilling Uganda (UGX), tương đương 13,76 tỷ USD. Hơn 4.430 tỷ UGX bị phát hiện sử dụng sai quy định do nhiều nguyên nhân như: Tiền trong các tài khoản không được quản lý thống nhất; nhiều hóa đơn bị hủy, mất; các hoạt động tại nhiều MDA không được thực hiện, giám sát chặt chẽ; nhiều kế hoạch, dự án bị thực hiện chậm trễ gây phát sinh nhiều chi phí; một số dự án không thực sự cần thiết vẫn được duyệt và bổ sung ngân sách... Các cuộc kiểm toán cũng phát hiện 1 tỷ UGX bị trả cho 795 người thụ hưởng đã mất hoặc không còn làm việc tại các cơ quan công trong ít nhất 16 tháng. Những người kiểm soát hệ thống đã không xóa tên họ khỏi danh sách và ngân sách lương vẫn phải thanh toán cho các đối tượng này.
Ngân sách công cũng phải gánh khoản tiền 19 tỷ UGX trả cho 609 giáo viên tiểu học và trung học không đủ tiêu chuẩn ở 129 chính quyền địa phương. Hơn 3,5 tỷ UGX khác đã được trả cho 26 nhân viên ở các chính quyền địa phương thông qua 1 bảng lương giả mạo. Một khoản bất hợp pháp trị giá 20,7 tỷ UGX đã được thanh toán cho 15.000 nhân viên tại 44 chính quyền địa phương dù không có sự chấp thuận chính thức từ các cơ quan có thẩm quyền. Trong khi đó, 24,9 tỷ UGX là số tiền thanh toán thiếu cho người hưu trí ở 115 chính quyền địa phương. Đáng nói hơn, 1.019 người hưu trí ở 65 quận, huyện không được nhận lương hưu trong suốt 1 năm.
Trong năm 2022, Văn phòng Tổng Kiểm toán đã thực hiện 420 cuộc kiểm toán tài chính, 5 cuộc kiểm toán chuyên đề, 3 cuộc kiểm toán công nghệ thông tin, 103 cuộc kiểm toán các dự án kỹ thuật… tại 186 Bộ, ban, ngành; 83 doanh nghiệp, tập đoàn và 151 chính quyền địa phương.
Cần tiếp tục kiểm toán đối với tất cả các cơ quan, tổ chức công
Bà Anita Among - Chủ tịch Quốc hội Uganda - bày tỏ: “Những phát hiện kiểm toán trên thực sự rất đáng báo động, chúng ta cần nhìn thẳng vào thực tế những bất cập này. Mỗi đồng tiền thuế của người dân đóng góp đều phải được sử dụng đúng đắn, hiệu quả. Quốc hội yêu cầu Văn phòng Tổng Kiểm toán tiếp tục tiến hành kiểm toán công khai, minh bạch và công bằng đối với tất cả các cơ quan, tổ chức công bao gồm cả các cơ quan lập pháp”. Bà Anita Among kêu gọi Văn phòng Tổng Kiểm toán lên kế hoạch kiểm toán Nghị viện để phát hiện sai phạm và làm gương cho các MDA của cả nước.
Ông Gerald Ibanda Rwemulikya - nghị sĩ quận Ntoroko và là thành viên của Ủy ban Quốc hội về chính quyền địa phương - cho rằng, các Bộ và chính quyền địa phương cần vạch ra các kế hoạch, dự án thực tế, cần xác định những việc có thể hoàn thành được trong từng năm tài chính thay vì chỉ trình bày những dự án phi thực tế, xa vời để lấy thành tích. Việc lơ là trong thực hiện các kế hoạch và lỏng lẻo trong công tác giám sát chắc chắn sẽ tạo điều kiện cho tham nhũng phát triển, dẫn đến tình trạng ngân sách bị chi tiêu sai.
“Kế toán là một trong những lĩnh vực sinh ra tham nhũng và biển thủ quỹ công nhiều nhất, do đó hoạt động này cần được thắt chặt, các cán bộ công tác tại các bộ phận kế toán để xảy ra sai phạm dù vô tình hay cố ý đều phải chịu những hình phạt nghiêm khắc nhất” - ông Gerald Ibanda Rwemulikya nhấn mạnh; đồng thời bày tỏ lo ngại khi nhiều cơ quan của Chính phủ mập mờ trong chi tiêu dẫn đến tình trạng tham nhũng tràn lan.
Tính đến ngày 30/6/2022, nợ công của Uganda ở mức 86.600 tỷ UGX, tăng 11.500 tỷ UGX, tương đương 12,5%, so với nợ 75.100 tỷ UGX được báo cáo vào ngày 30/6/2021. Con số nợ công năm 2022 đã tăng tới 109% sau 5 năm, từ 2017-2018 (41.400 tỷ UGX).
Báo cáo của Văn phòng Tổng Kiểm toán kiến nghị: Chính phủ nên thận trọng trong việc lập kế hoạch và quản lý danh sách các khoản tài trợ cũng như xem xét các ưu tiên trong việc giải ngân để tránh rơi vào tình trạng tỷ lệ nợ vượt quá ngưỡng bền vững./.
