Tín hiệu vui giữa áp lực thuế quan
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (VASEP), trong 4 tháng đầu năm 2025, giá trị xuất khẩu của ngành hàng này đạt 216,4 triệu USD (tăng 18%) so với cùng kỳ năm 2024. Kết quả này cho thấy nhu cầu gia tăng trên thị trường thế giới cũng như năng lực sản xuất và xuất khẩu ngày càng cải thiện của Việt Nam.
Trong đó, nghêu tiếp tục là mặt hàng xuất khẩu chủ lực trong nhóm nhuyễn thể có vỏ, đạt hơn 37 triệu USD, tăng 44% so với cùng kỳ năm 2024.
Các sản phẩm nghêu Việt Nam đã có mặt tại 49 thị trường trên thế giới. Cùng với những lợi thế về sản xuất trong nước cộng với dư địa lớn về thị trường tiêu thụ, dự kiến xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trưởng khả quan.
Nhuyễn thể được xác định là một trong những ngành hàng chủ lực bởi giá trị kinh tế và tiềm năng phát triển. Các đối tượng nuôi chủ yếu là: nghêu (ngao), sò huyết, ốc hương, trại ngọc, điệp, bào ngư, hàu… Các tỉnh nuôi nhuyễn thể chủ lực là Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Bến Tre, Cà Mau, Tiền Giang, Bạc Liêu, Trà Vinh, Sóc Trăng…
Cục Thủy sản và Kiểm ngư Việt Nam
“Xuất khẩu nhóm sản phẩm này tiếp tục ghi nhận tăng trưởng tốt ở cả thị trường truyền thống và thị trường mới nổi” - lãnh đạo VASEP cho biết.
Liên minh châu Âu (EU) đang là thị trường nhập khẩu nhiều nhất nghêu của Việt Nam. Trong đó, Italy tiếp tục dẫn đầu với 10 triệu USD, tăng 39% so với cùng kỳ năm 2024. Tây Ban Nha giữ vị trí thứ hai với gần 9 triệu USD, mức tương đương so với cùng kỳ năm trước.
Trong khi đó, xuất khẩu sang Trung Quốc đang tăng trưởng kỷ lục ở mức 3 con số, tăng 381%, trở thành thị trường nhập khẩu nghêu lớn thứ 3 của Việt Nam với kim ngạch đạt hơn 8 triệu USD.
Đề cập cụ thể về thị trường này, VASEP cho biết, trong bối cảnh thị trường truyền thống EU đưa ra nhiều quy định khắt khe hơn, Trung Quốc nổi lên như một thị trường chiến lược. Trung Quốc hiện nhập khẩu nhiều nhất các loại ốc hương, nghêu và điệp.
Ngoài tiêu thụ sản lượng lớn, quy chuẩn về nhập khẩu vào thị trường này linh hoạt, thuận lợi hơn như hệ thống tiêu thụ đa dạng từ siêu thị đến chợ đầu mối; quy trình thông quan thuận lợi hơn, mở rộng “luồng xanh” cho hàng tươi sống của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc, giúp rút ngắn thời gian và chi phí logistics.
“Việc Trung Quốc chi mạnh tay nhập các loại nhuyễn thể có vỏ nói trên cho thấy rõ xu hướng tiêu dùng của người dân Trung Quốc đang ngày càng ưa chuộng sản phẩm tươi sống và đông lạnh chất lượng cao. Đây là lợi thế lớn cho doanh nghiệp sản xuất và chế biến nhuyễn thể của Việt Nam để mở rộng thị phần tại thị trường tỷ dân” - lãnh đạo Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết.
Đảm bảo nguồn nguyên liệu, gắn với chất lượng sản phẩm
Theo các chuyên gia, những tín hiệu tích cực từ xuất khẩu ngành hàng nhuyễn thể đã cho thấy tiềm năng, cơ hội rất lớn của ngành hàng này, trong bối cảnh tình hình xuất khẩu thủy sản nói chung còn gặp khó khăn, đặc biệt là do tác động của chính sách thuế quan.
Do đó, để tận dụng tối đa cơ hội này, các ngành chức năng cần đảm bảo nguồn nguyên liệu cho xuất khẩu; các doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung đầu tư sâu vào chất lượng sản phẩm, quy trình bảo quản sau thu hoạch và hệ thống truy xuất nguồn gốc rõ ràng.
Đồng thời, việc đảm bảo chuẩn hóa quy trình nuôi trồng và kiểm dịch, gắn với bảo vệ môi trường, phát triển bền vững cũng là yếu tố then chốt để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe từ thị trường.
Theo ông Trần Đình Luân - Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, hiện nay, cả nước có khoảng 500 cơ sở sản xuất, kinh doanh giống nhuyễn thể, trong đó chủ yếu sản xuất giống nghêu. Sản lượng giống nghêu hàng năm hơn 130 tỷ con, đáp ứng được trên 60% nhu cầu nuôi.
Riêng tỉnh Nam Định hiện có gần 2.000 ha diện tích nuôi nhuyễn thể với sản lượng trung bình hằng năm lên tới hơn 30 nghìn tấn. Hình thức nuôi nhuyễn thể ngày càng đa dạng, thu hút được đông đảo người dân và các doanh nghiệp đầu tư.
Đặc biệt, trong những năm gần đây, địa bàn tỉnh đã có số lượng lớn các đơn vị, doanh nghiệp, hộ nuôi phát triển sản xuất giống nhuyễn thể như ngao, tu hài… đánh dấu bước khởi sắc cho nghề sản xuất giống nhuyễn thể.
Ở một địa phương khác, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ninh Nguyễn Minh Sơn cho biết, do ảnh hưởng nặng nề của cơn bão số 3 năm 2024, ngành thủy sản tỉnh, trong đó có nhuyễn thể bị ảnh hưởng nặng nề, dẫn đến ảnh hưởng đến nguồn cung cho thị trường.
Sau một thời gian sản xuất trở lại, hiện nay, diện tích nuôi nhuyễn thể được mở rộng và phát triển ở các địa phương ven biển trong tỉnh với gần 2.500 cơ sở nuôi, trong đó tập trung chủ yếu ở Vân Đồn. Dự kiến từ cuối quý II trở ra, nhiều diện tích nuôi hàu trên địa bàn bắt đầu cho thu hoạch và khả năng cung ứng phục vụ cho sơ chế, chế biến phục vụ xuất khẩu sẽ ổn định và gia tăng trở lại. Qua đó, đáp ứng và duy trì chuỗi liên kết trong phát triển nhuyễn thể của Quảng Ninh.
Trên cả nước, nhiều địa phương, hợp tác xã và người dân đã chủ động được công nghệ sản xuất giống nhiều đối tượng nhuyễn thể chủ lực, kết hợp chế biến trên trang bị công nghệ, thiết bị hiện đại, đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.
Hiện tại Việt Nam đang có nhiều vùng nuôi nghêu đạt chứng nhận bền vững như Bến Tre được chứng nhận của Hội đồng Quản lý Biển, Tiền Giang, Trà Vinh, Nam Định và Ninh Bình được chứng nhận ASC… Các chứng nhận này được xem là “giấy thông hành” để nghêu Việt Nam mở rộng ở nhiều thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật…
Bên cạnh thuận lợi, ngành hàng này cũng đang phải đối diện với một số thách thức về nguồn nguyên liệu, như: chất lượng giống thấp, bị suy giảm, mật độ nuôi tăng dẫn tới phá vỡ quy hoạch nuôi, chất lượng môi trường nuôi suy giảm. Điều này khiến nguồn cung nhuyễn thể nguyên liệu chưa đảm bảo, thậm chí có thời điểm thiếu hụt, gây gián đoạn chuỗi cung ứng.
Do đó, các doanh nghiệp trong lĩnh vực này cho rằng, để phát triển bền vững ngành nhuyễn thể, cần có sự hỗ trợ cơ chế chính sách về đầu tư, tín dụng đối với tổ chức, cá nhân sản xuất, chế biến và kinh doanh nhuyễn thể. Đảm bảo ổn định giá và lợi nhuận cho người nuôi, hình thành và phát triển vùng nuôi nhuyễn thể tập trung theo hướng chuyên canh, đảm bảo chất lượng.
Theo các chuyên gia, trong bối cảnh còn nhiều thách thức, trong đó có chính sách thuế quan cũng như vận tải, các doanh nghiệp cần tăng cường kết nối với hệ thống logistics và các đầu mối thương mại biên giới để tối ưu hóa chi phí và thời gian vận chuyển.
Việc tận dụng tốt các chính sách mới được thống nhất với Trung Quốc cũng sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam có thêm lợi thế trong đàm phán giá cả và mở rộng thị phần tại thị trường đầy tiềm năng này.
Đặc biệt, việc nuôi trồng, thu hoạch nhuyễn thể phải đảm bảo gắn với bảo vệ môi trường. Đây là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành hàng này.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhận định, nhóm các sản phẩm nuôi trong ngành hàng nhuyễn thể nước ta có nhiều cơ hội phát triển tốt, với lợi thế tổng diện tích mặt nước lên tới 1 triệu ha, đường bờ biển dài 3.260km.
Để khai thác hiệu quả cơ hội, nhất là việc tận dụng các hiệp định thương mại tự do, đồng thời phấn đấu đạt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu năm 2025 cao hơn năm 2024, Cục Thủy sản và Kiểm ngư cần phối hợp với VASEP và các tổ chức, doanh nghiệp tổ chức triển khai có hiệu quả các quy định về sản xuất giống, nuôi thương phẩm các đối tượng nhuyễn thể có giá trị kinh tế.
Trong đó, “phải tổ chức thực hiện nhiệm vụ quản lý điều kiện nuôi trồng thủy sản, quan trắc môi trường nuôi trồng thủy sản vùng nuôi nhuyễn thể. Cần nghiên cứu xây dựng các quy trình kỹ thuật nuôi nhuyễn thể nhằm nâng cao chất lượng nhuyễn thể thương phẩm” - Thứ trưởng nhấn mạnh./.
