Bài 3: Không để những kiến nghị kiểm toán có nguy cơ bị “lãng quên”

Hàng nghìn tỷ đồng kiến nghị xử lý tài chính chưa được thực hiện kịp thời

Theo báo cáo của KTNN về kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán đối với niên độ ngân sách năm 2019, tính đến ngày 31/12/2021, số kiến nghị xử lý tài chính tăng thu, giảm chi ngân sách nhà nước (NSNN) được thực hiện là 14.677,08 tỷ đồng, đạt 80%; xử lý khác được thực hiện là 28.648,13 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 66,1%. Ngoài ra, các đơn vị được kiểm toán cũng đã tiếp tục thực hiện thêm các kiến nghị đối với niên độ NSNN năm 2018 trở về trước là 9.359,98 tỷ đồng; số kiến nghị tăng thu, giảm chi NSNN chưa thực hiện đến ngày 31/12/2021 còn 28.933,2 tỷ đồng.

Trước đó, kết quả kiểm tra tình hình thực hiện kiến nghị kiểm toán năm 2019 về niên độ NSNN năm 2018 trong năm 2020 cho thấy, số kiến nghị xử lý tài chính thực hiện đến ngày 31/12/2020 là 59.596 tỷ đồng, đạt 73,5% tổng số kiến nghị. Ngoài ra, đến ngày 31/12/2020, các đơn vị được kiểm toán thực hiện thêm 7.041 tỷ đồng kiến nghị tồn đọng từ năm 2018 trở về trước.

       

Qua rà soát, đối chiếu báo cáo của các Bộ, ngành, địa phương và báo cáo của KTNN cho thấy, trong thời gian qua, KTNN đã tích cực đôn đốc các Bộ, ngành, địa phương thực hiện kết luận, kiến nghị của KTNN. Tỷ lệ thực hiện năm sau cao hơn năm trước. Tuy nhiên, tổng thể chung quy mô và số lượng kết luận, kiến nghị kiểm toán lũy kế chưa thực hiện đến ngày 31/3/2023 còn cao. Các kết luận, kiến nghị chưa được thực hiện còn rất nhiều, đa dạng, liên quan đến hầu hết các Bộ, ngành, địa phương...

Bà Nguyễn Thị Phú Hà - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội

Những con số trên cho thấy, phần lớn các kết luận, kiến nghị kiểm toán đã được các đơn vị nỗ lực, nghiêm túc thực hiện (bình quân khoảng 75-80% cho năm liền kề năm kiểm toán) và tiếp tục thực hiện trong các năm tiếp theo đối với số kiến nghị còn lại mỗi năm. Tuy nhiên, trung bình mỗi năm vẫn có khoảng 20-25% kiến nghị kiểm toán chưa được thực hiện. Điều này đồng nghĩa với việc, nếu không được đôn đốc, xử lý quyết liệt thì hàng nghìn tỷ đồng kiến nghị xử lý tài chính về tăng thu, giảm chi, thu hồi nộp NSNN sẽ không được thực hiện đầy đủ, kịp thời và có nguy cơ gây thất thoát, lãng phí.

Đơn cử như tại tỉnh Lào Cai, kết quả kiểm tra tình hình thực hiện kiến nghị kiểm toán tại thời điểm tháng 10/2022 cho thấy, qua kiểm toán 2 dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 4E đoạn Km0-Km44+600 (Bắc Ngầm, TP. Lào Cai) và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Phố Lu tại Km12 trên Quốc lộ 4E của tỉnh Lào Cai, KTNN kiến nghị xử lý tài chính 684,7 triệu đồng (100% số kiến nghị đủ bằng chứng). Tuy nhiên, đến thời điểm tháng 10/2022, số kiến nghị kiểm toán được thực hiện mới đạt 33%, còn 77% số kiến nghị chưa được các đơn vị thực hiện.

Bên cạnh đó, KTNN khu vực VII kiến nghị Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai tập trung chỉ đạo thực hiện các kiến nghị xử lý tài chính còn tồn đọng lớn thuộc niên độ NSNN năm 2020, bao gồm: Giảm dự toán, giảm thanh toán năm sau chi đầu tư 3 tỷ đồng; giảm giá trị hợp đồng hơn 4 tỷ đồng; thu hồi nợ quá hạn gần 90,8 tỷ đồng; thu hồi tạm ứng các dự án đầu tư hơn 11,2 tỷ đồng.

Qua đôn đốc, rà soát, KTNN chuyên ngành IV cũng chỉ ra hàng loạt dự án còn tồn đọng kiến nghị kiểm toán. Điển hình như tại Dự án đầu tư nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ, TP. Hà Nội theo hình thức hợp đồng BOT (kiểm toán năm 2021 với niên độ NSNN năm 2020), tính đến ngày 31/3/2023, Công ty Cổ phần BOT Pháp Vân - Cầu Giẽ chưa thực hiện kiến nghị xử lý tài chính hơn 109 tỷ đồng. Tại Dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18 đoạn Bắc Ninh - Uông Bí theo hình thức hợp đồng BOT (kiểm toán năm 2018, niên độ NSNN 2017), số kiến nghị xử lý tài chính tồn đọng chưa được Công ty Cổ phần BOT Phả Lại thực hiện đến ngày 31/3/2023 là hơn 106,7 tỷ đồng...

…Và những văn bản pháp luật vẫn… “treo”, chờ hoàn thiện

Bên cạnh việc kiến nghị xử lý tài chính, thông qua hoạt động kiểm toán, KTNN còn đưa ra những kiến nghị về sửa đổi các văn bản pháp luật, quy phạm pháp luật nhằm “bịt lỗ hổng” cơ chế, chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công. Tuy nhiên, kết quả thực hiện các kiến nghị kiểm toán này còn rất khiêm tốn. Trong đó, nhiều văn bản được KTNN kiến nghị sửa đổi, bổ sung có ảnh hưởng lớn đến công tác điều hành, quản lý kinh tế - xã hội, sử dụng NSNN song chưa được các đơn vị tập trung thực hiện.

Chẳng hạn như, năm 2019, qua kiểm toán Dự án BOT cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 1A đoạn An Sương - An Lạc; Dự án đầu tư xây dựng mở rộng Xa lộ Hà Nội và Quốc lộ 1, đoạn từ ngã ba Trạm 2 cũ đến nút giao Tân Vạn theo hình thức hợp đồng BOT, KTNN đã kiến nghị Bộ Tài chính ban hành bổ sung quy định về quyết toán hợp đồng PPP khi dự án kết thúc thời gian thu phí hoàn vốn (tại điểm 2, Điều 24 Thông tư số 88/2018/TT-BTC ngày 28/9/2018 của Bộ Tài chính mới chỉ quy định việc quyết toán vốn đầu tư công trình dự án PPP hoàn thành). Tuy nhiên, đến ngày 31/3/2023, Bộ Tài chính chưa thực hiện kiến nghị này.

KTNN cũng đã kiến nghị Bộ Tài chính xem xét sửa đổi, bổ sung Quyết định số 43/2008/QĐ-BTC về Quy chế sử dụng phí duy tu, tái tạo cơ sở hạ tầng các khu công nghiệp (KCN) và khu chế xuất (KCX) TP. Hồ Chí Minh, trong đó quy định rõ: Cơ chế quản lý, sử dụng đối với khoản thu phí tiện ích công cộng tại các KCN, KCX; trách nhiệm quản lý và hình thức sở hữu đối với tài sản hình thành từ thu phí duy tu, tái tạo cơ sở hạ tầng, phí tiện ích công cộng tại các KCN, KCX... đảm bảo quản lý qua ngân sách, phù hợp với quy định của Luật NSNN. Kiến nghị trên được KTNN đưa ra từ năm 2018, qua kiểm toán việc ưu đãi đầu tư và thực hiện nghĩa vụ với NSNN của các doanh nghiệp đầu tư xây dựng kinh doanh kết cấu hạ tầng KCN, KCX trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. Đến nay, kiến nghị này vẫn đang bị bỏ ngỏ.

Tỷ lệ sửa đổi văn bản quy phạm pháp luật theo kiến nghị của KTNN rất thấp. Kiến nghị về thể chế, văn bản quy phạm pháp luật còn có giá trị hơn là về tiền. Do đó, đề nghị cần làm rõ hơn về vấn đề này.

Ông Vũ Hồng Thanh - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội

Hay tại Báo cáo kiểm toán báo cáo tài chính, các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước năm 2014 và chuyên đề việc thực hiện đề án tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước trọng tâm là tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước giai đoạn 2011-2015 của Tổng công ty Hàng không Việt Nam, KTNN kiến nghị Bộ Giao thông vận tải phối hợp, trao đổi ý kiến với Bộ Công Thương để thống nhất ban hành quy định quản lý nhiên liệu bay; theo đó xác định rõ đối tượng sử dụng để việc tiêu thụ loại nhiên liệu này đúng mục đích, phù hợp với đặc tính kỹ thuật của nhiên liệu hàng không, hạn chế rủi ro gian lận trong hoạt động kinh doanh xăng dầu. Qua rà soát cho thấy, đến ngày 31/3/2023, kiến nghị này cũng chưa được thực hiện.

       

Tình hình thực hiện các kiến nghị kiểm toán thời gian gần đây có nhiều tiến bộ, chuyển biến tích cực với tỷ lệ thực hiện ngày càng tăng lên. Tuy nhiên, trên thực tế còn rất nhiều các kiến nghị kiểm toán không được thực hiện. Có những kiến nghị đã gần 10 năm, thậm chí hơn 20 năm nhưng đến nay vẫn “treo” không được thực hiện. Có nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan khiến cho việc thực hiện kiến nghị kiểm toán còn khó khăn, thậm chí là không có khả năng thực hiện.

Ông Trần Văn Lâm - Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách    của Quốc hội

Theo báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2020, số văn bản KTNN kiến nghị trong giai đoạn 2016-2019 được các cơ quan chức năng thực hiện lũy kế đến ngày 31/12/2021 là 237/667 văn bản, tăng thêm 111 văn bản so với báo cáo tổng hợp kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán hằng năm.