Bất cập trong quy hoạch hệ thống cảng cạn

Cần thiết phải phát triển hệ thống ICD

Cảng cạn được coi là một mắt xích quan trọng trong vận tải đa phương thức, góp phần giảm chi phí vận chuyển, giảm thời gian lưu hàng tại các cảng biển. Thống kê của Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) cho thấy, hiện cả nước có 20 ICD và các điểm thông quan nội địa hoạt động như ICD, tập trung tại miền Bắc và miền Nam. Trong đó, khu vực miền Bắc có 10 ICD kết nối với cảng biển Hải Phòng, chủ yếu các ICD có kết nối đường bộ, chỉ duy nhất một ICD Lào Cai có kết nối đường sắt. Còn khu vực miền Nam có 10 ICD kết nối với các cảng biển Vũng Tàu và TP.HCM với 7 ICD kết nối với đường thủy nội địa.

ICD là một bộ phận thuộc kết cấu hạ tầng GTVT gắn liền với hoạt động của cảng biển và hệ thống các kết cấu hạ tầng khác, việc phát triển ICD phải phù hợp với quy hoạch phát triển hệ thống cảng biển, các quy hoạch phát triển mạng lưới giao thông và quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của các vùng, địa phương. Vì thế, cần thiết phải phát triển hệ thống ICD để đáp ứng nhu cầu xuất, nhập khẩu hàng hóa của từng khu vực và hành lang kinh tế, đặc biệt đối với hàng hóa được vận chuyển bằng container. Nhằm từng bước hình thành và phát triển hệ thống ICD đáp ứng nhu cầu vận chuyển hàng hóa xuất, nhập khẩu, tăng năng lực thông quan cho các cảng biển; tổ chức vận chuyển container một cách hợp lý, giảm chi phí vận chuyển, thời gian lưu hàng tại cảng biển và đảm bảo an toàn hàng hóa; góp phần giảm ách tắc giao thông, đặc biệt ở các đô thị lớn.

Bộc lộ nhiều bất cập

Tuy nhiên, theo Bộ GTVT, quy hoạch phát triển hệ thống ICD hiện nay đã bộc lộ nhiều bất cập, tại mỗi khu vực Bắc, Trung, Nam xác định số lượng ICD quá ít, không phù hợp với năng lực, điều kiện thực tế (đầu tư ICD và cơ sở hạ tầng kết nối không đáp ứng tiêu chí ICD phải được kết nối cảng biển ít nhất 2 phương thức vận tải để tạo điều kiện vận tải đa phương thức, ưu tiên vị trí ICD gắn với phương thức có năng lực vận tải cao). Một số địa phương có cảng biển nhưng do địa bàn rộng, khoảng cách từ một số vùng đến cảng biển là khá xa, có nhu cầu phát triển ICD, tiêu chí cơ bản đáp ứng yêu cầu nhưng chưa được quy hoạch phát triển ICD. Hiện nay, các cảng biển có diện tích kho bãi hẹp, có nhu cầu hình thành ICD ngay tại khu bãi sau cảng, tại khu công nghiệp lân cận cảng biển để hỗ trợ năng lực thông qua hàng hóa nhưng chưa được định hướng phát triển tại Quy hoạch hiện hành.

Bên cạnh đó, qua phân tích nhu cầu và hiện trạng phát triển ICD tại Việt Nam, đến năm 2020 định hướng đến năm 2030, khó khăn nhất là việc kết nối ICD với các phương thức vận tải; cùng với đó là việc thực hiện theo đúng 13 vị trí xác định sơ bộ trong quy hoạch có phần mâu thuẫn với thực tế phát triển hiện nay.

Cụ thể, việc hình thành và phát triển 13 vị trí ICD có quy mô diện tích 70 đến 400 ha trên phạm vi cả nước là chưa hợp lý, mặc dù có thể đáp ứng về mặt nhu cầu dịch vụ nhưng sẽ không hợp phù hợp ở một số khu vực và hành lang vận tải container chính, đặc biệt khu vực Hà Nội, TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai - những nơi tập trung nhiều khu công nghiệp, khu chế xuất và nhu cầu phát triển hệ thống ICD hỗ trợ cho cảng biển là rất lớn.

Trước sự bất cập trên, Bộ GTVT đã kiến nghị và được Chính phủ chấp thuận chủ trương điều chỉnh Quy hoạch phát triển hệ thống ICD đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Lãnh đạo Bộ GTVT nhận định, các đơn vị liên quan cần khẩn trương hoàn chỉnh nội dung Dự thảo điều chỉnh Quyết định số 2223. Đồng thời, đơn vị tư vấn cần bổ sung, hoàn thiện nội dung Đề án Quy hoạch chi tiết; chỉnh sửa nội dung Quy hoạch của Thủ tướng Chính phủ.

Trong đó, việc đầu tư sẽ kêu gọi xã hội hóa từ nguồn lực tư nhân, sẽ không có sự hỗ trợ của Nhà nước; phối hợp với địa phương có ICD được kết nối với ít nhất 2 phương thức vận tải trong đó ưu tiên nhất là đường bộ và đường thủy nội địa, đối với những trường hợp chỉ có một phương thức vận tải thì phải phân tích, đánh giá kỹ lưỡng để tránh sau này tạo gánh nặng cho đường bộ và gây ách tắc giao thông, tai nạn giao thông.