Cấp giấy phép môi trường: Những vấn đề pháp lý và thực tiễn

Phải mất ít nhất 1 năm để xin giấy phép môi trường

Theo đánh giá, Luật BVMT năm 2020 (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2022) đã tập trung cải cách mạnh mẽ, cắt giảm 40% số thủ tục hành chính, góp phần giảm chi phí cho doanh nghiệp (DN) và giảm được 20% đối tượng phải thực hiện đánh giá tác động môi trường. Trong đó, GPMT mới đã tích hợp 7 loại GPMT thành phần và được cấp cho các cơ sở, dự án phát sinh chất thải phải xử lý ra môi trường khi vận hành chính thức.

LS. Nguyễn Thị Thu Hoài - Phó Trưởng Ban Chính sách luật sư, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội - cho rằng, việc tích hợp GPMT giúp tránh chồng chéo, trùng lặp, mâu thuẫn trong nội dung cấp phép ở các luật khác nhau, giảm thủ tục hành chính nhưng vẫn bảo đảm kiểm soát ô nhiễm môi trường. DN cũng chủ động hơn trong việc tuân thủ pháp luật do chỉ phải thực hiện đúng theo một giấy phép. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai quy định hiện hành về GPMT thời gian qua cho thấy, pháp luật còn thiếu quy định chi tiết, cụ thể về điều kiện cũng như cơ chế kiểm tra, giám sát đối với các trường hợp DN xin cấp các loại GPMT vượt quá quy mô, tính chất của dự án hoạt động cũng như yêu cầu về BVMT của dự án.

Bà Hoài cho biết, Nghị định số 08/2022/NĐ-CP quy định các DN phải hoàn thành các công trình BVMT rồi mới làm hồ sơ xin GPMT. Chi phí đầu tư công nghệ xử lý nước thải, chất thải và các hệ thống quản lý môi trường khác có thể khá lớn và làm tăng chi phí thẩm định, tạo gánh nặng cho DN khi làm các thủ tục xin GPMT. Bên cạnh đó, Luật BVMT quy định thời gian cấp GPMT chỉ khoảng 30-45 ngày làm việc. Tuy nhiên, việc tích hợp nhiều loại giấy phép trong một sẽ khiến cơ quan có thẩm quyền mất nhiều thời gian để kiểm tra, xác minh, thẩm định về việc đáp ứng các điều kiện theo Luật, trong khi nhân lực hạn chế. Vì vậy, nhiều DN phản ánh, thời gian thực tế để xin được GPMT thông thường phải mất ít nhất là 1 năm hoặc hơn 1 năm.

Thêm vào đó, theo TS,LS. Ngô Ngọc Diễm - Công ty TNHH Luật Thinksmart, Luật hiện hành quy định cơ sở, đơn vị đầu tư chỉ được cấp đổi GPMT trong trường hợp thay đổi tên chủ dự án. Còn những trường hợp khác, pháp luật chưa có quy định. Một số đơn vị, cơ sở, DN vẫn áp dụng Luật BVMT năm 2014 khi đăng ký các loại giấy phép liên quan đến môi trường do chưa hết thời hạn của các loại GPMT này. Trường hợp các đơn vị, cơ sở này muốn cấp đổi lại GPMT, họ cần chờ đến khi GPMT cũ hết hiệu lực, sau đó mới có thể đăng ký GPMT theo luật mới.

Từ thực tế địa phương, Phó Chi cục trưởng Chi cục BVMT, Sở TNMT tỉnh Bắc Ninh Lê Đức Thọ đã chia sẻ những khó khăn, vướng mắc trong việc xác định thẩm quyền cấp GPMT. Đơn cử, trong lĩnh vực sản xuất linh kiện điện tử, DN có công suất 1 triệu sản phẩm trở lên thuộc thẩm quyền thẩm định của Bộ TNMT. Thực tế, số lượng DN có công suất này rất nhiều nhưng lượng phát thải không lớn, bởi DN chỉ lắp rắp, không có khí thải, rác thải cũng ít, nước thải đã đưa vào khu xử lý chung của khu, cụm công nghiệp. Một số DN thuộc thẩm quyền của địa phương thì quy mô quá nhỏ. Ngoài ra, Luật BVMT và các văn bản hướng dẫn thi hành còn thiếu những hướng dẫn chi tiết, cụ thể về đánh giá sức chịu tải của môi trường trong mối liên hệ với việc cấp GPMT. “Sở TNMT tỉnh gặp khó trong việc phân định đối tượng thực hiện thủ tục hành chính về GPMT căn cứ theo nội dung dự án, quy mô công suất, yếu tố nhạy cảm về môi trường” - ông Thọ cho hay.

Kết hợp tiền kiểm và hậu kiểm, tăng cường thanh, kiểm tra

Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi quy định về GPMT, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội cho rằng, cần nâng cao chất lượng hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong quản lý GPMT, có cơ chế, chính sách phù hợp để phát huy giá trị về mặt pháp lý và giá trị kinh tế của GPMT, tránh gây phiền hà cho người dân, DN. Việc tích hợp các nguồn phát thải chung vào một giấy phép có nhiều ưu điểm, nhưng để tránh bất cập, cần có thêm văn bản hướng dẫn thi hành cụ thể số lượng chất thải (đặc biệt là khí thải) đối với từng thiết bị xả thải.

Đối với việc cấp lại, cấp đổi, cấp mới GPMT, LS. Ngô Ngọc Diễm kiến nghị pháp luật về BVMT cần hoàn thiện các quy định còn thiếu, nhằm tránh việc áp dụng quy định pháp luật tùy nghi, đồng thời nhằm bảo đảm quyền lợi cho doanh nghiệp, đơn vị, cơ sở và tránh những khó khăn về thủ tục hành chính không đáng có. Đồng thời, cần bổ sung trường hợp đặc biệt về GPMT vẫn còn thời hạn nhưng áp dụng theo Luật BVMT năm 2014.

LS. Nguyễn Thị Thu Hoài đề xuất, thủ tục cấp GPMT cần có hướng dẫn cụ thể và chi tiết hơn ở các vấn đề mà DN quan tâm, gặp vướng mắc; kết hợp tiền kiểm và hậu kiểm trong quá trình cấp GPMT thay vì chỉ thực hiện tiền kiểm như hiện nay. Cơ quan quản lý nhà nước tăng cường thanh, kiểm tra, phát hiện, ngăn chặn và xử lý nghiêm, kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực quản lý, sử dụng GPMT.

Đồng quan điểm, LS. Đặng Phương Chi - Đoàn Luật sư TP. Hà Nội - khuyến nghị, quy định pháp luật cần có những điều kiện, tiêu chí chung để làm cơ sở cho các cơ quan có thẩm quyền cấp GPMT. Cơ quan có thẩm quyền cấp GPMT căn cứ vào tình hình thực tiễn, đưa ra các điều kiện, yêu cầu liên quan, phù hợp với mục đích, quy mô dự án của chủ đầu tư, cơ sở sản xuất khi xin cấp GPMT. Việc đưa ra các điều kiện, tiêu chí, yêu cầu phù hợp sẽ giúp các chủ dự án đầu tư, chủ cơ sở sản xuất hoàn thành yêu cầu nhanh hơn, hạn chế được việc hồ sơ bị trả lại.

LS. Đặng Phương Chi nhấn mạnh, một trong những giải pháp hạn chế phát sinh tiêu cực trong quá trình cấp GPMT là khuyến khích các chủ dự án đầu tư, chủ cơ sở sản xuất gửi hồ sơ đề nghị cấp GPMT bằng điện tử. Thời gian tới, cùng với nâng cao hệ thống dịch vụ công trực tuyến, cơ quan quản lý cần nghiên cứu ứng dụng hệ thống kỹ thuật số trong thu phí thẩm định cấp GPMT. Điều này sẽ góp phần tăng cường sự giám sát của các cơ quan nhà nước, người dân và DN; giảm tình trạng nhũng nhiễu, quan liêu; giúp chủ đầu tư, chủ cơ sở sản xuất tiết kiệm chi phí.

Trước những kiến nghị của địa phương, hiện Bộ TNMT đang trong quá trình sửa đổi, bổ sung Nghị định số 08/2022/NĐ-CP về quy trình, thủ tục thẩm định cấp GPMT nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động này./.