“Con tàu” kinh tế Việt Nam vững vàng vượt “sóng lớn”

Thách thức chưa từng có tiền lệ…

Chia sẻ tại Tọa đàm trực tuyến “Ổn định kinh tế vĩ mô và phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp” do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ vừa tổ chức, các ý kiến đều đồng thuận rằng, năm 2022 và những tháng đầu năm 2023, chúng ta đã cơ bản đạt được mục tiêu tổng quát đã đề ra, như giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn, bảo đảm an sinh xã hội, củng cố quốc phòng an ninh, an toàn, an dân, tăng cường đối ngoại và hội nhập. Trong điều kiện rất khó khăn, GDP quý I/2023 vẫn duy trì đà tăng trưởng.

“Những kết quả đạt được là rất đáng trân trọng trong bối cảnh trong và ngoài nước khó khăn, thách thức chưa từng có trong nhiều năm và khó khăn, thách thức nhiều hơn cơ hội và thuận lợi, nhiều vấn đề chưa từng có tiền lệ” - Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Trần Quốc Phương đánh giá.

Theo thứ trưởng Bộ KH&ĐT, cuối năm 2021 và năm 2022, chúng ta kỳ vọng sau khi vượt qua dịch Covid-19, các nền kinh tế sẽ đến thời kỳ phục hồi mạnh mẽ. Tuy nhiên, thực tiễn không như dự báo, thậm chí có những yếu tố như những cuộc xung đột chính trị, tài chính - tiền tệ… đã làm chậm quá trình phục hồi, thậm chí đẩy nền kinh tế đến nguy cơ suy thoái.

Một số nhân tố trên thế giới ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế vĩ mô của các nước, trong đó lạm phát là yếu tố lớn, xuất phát từ Mỹ, châu Âu, tác động lan toả trên toàn cầu. Nhiều nước phải bung ra các giải pháp ứng phó với tình hình lạm phát gia tăng, đặc biệt là giải pháp tài khoá, tiền tệ. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) liên tục tăng mức lãi suất ở biên độ lớn, các ngân hàng Trung ương của châu Âu và các nền kinh tế lớn đều có động thái tăng mạnh lãi suất để kiềm chế lạm phát. Các giải pháp nêu trên khiến chúng ta phải đối mặt với giảm sút về tăng trưởng kinh tế.

Bên cạnh đó, chúng ta vẫn phải tiếp tục đối diện với áp lực gia tăng từ bên ngoài và phải tìm cách vượt qua trong thời gian tới, như: Cầu thế giới giảm mạnh; lĩnh vực sản xuất chế biến, chế tạo và một vài lĩnh vực động lực bị ảnh hưởng nặng nề; thiếu đơn hàng, thu hẹp sản xuất…

“Điều quan trọng nhất chúng ta đạt được chính là giữ ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát dưới mục tiêu Quốc hội giao, cũng như đảm bảo các cân đối lớn, điều hành giải pháp tiền tệ, tài khoá ở mức hợp lý. Đơn cử như vấn đề tỷ giá, lãi suất, chúng ta có điều chỉnh nhưng ở biên độ phù hợp, không tạo ra các cú sốc lớn với kinh tế vĩ mô” - Thứ trưởng Trần Quốc Phương nhấn mạnh.

Lãnh đạo Bộ KH&ĐT dẫn chứng, hết quý I/2023, tốc độ tăng trưởng GDP nước ta đạt 3,32%, trong khi các đối tác chính, nền kinh tế lớn có tốc độ tăng trưởng thấp như Mỹ 1,6%, EU 1,3%, Nhật Bản 1,3%, Hàn Quốc 0,8%. Khi tăng trưởng thấp, cầu tiêu dùng của những nền kinh tế này cũng giảm theo, dẫn tới đơn hàng của doanh nghiệp (DN) và sản phẩm đầu ra của chúng ta bị ảnh hưởng. Trong quý I/2023, tăng trưởng của lĩnh vực chế biến, chế tạo giảm đáng kể.

Chèo lái vững vàng trước “con sóng chao đảo”

Tuy nhiên, GS.TS. Hoàng Văn Cường - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân - cho rằng, trước “con sóng chao đảo” của tình hình thế giới (lạm phát gia tăng, sụt giảm tăng trưởng), Việt Nam giữ vững ổn định vĩ mô là thành công lớn nhất. Chúng ta điều hành chính sách tài khóa kịp thời, phù hợp, hiệu quả.

Ông Cường phân tích, trong bối cảnh đại dịch, nhiều nước dùng chính sách tài khóa để hỗ trợ tăng trưởng nhưng để lại hậu quả là lạm phát tăng. Chúng ta cũng hỗ trợ nhưng không rơi vào bẫy lạm phát. Chính sách tiền tệ cũng được điều hành tốt, giúp duy trì giá trị đồng tiền, từ đó giúp DN yên tâm đầu tư sản xuất kinh doanh. Chúng ta 3 lần giảm lãi suất điều hành, là 1 trong những nước tiên phong về giảm lãi suất.

Đồng quan điểm, TS. Vũ Minh Khương - Giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Singapore) - nhấn mạnh: “Đáng mừng là Việt Nam đang thể hiện bản lĩnh tốt. Con tàu kinh tế Việt Nam có sự chèo lái vững vàng, hệ số tín nhiệm cải thiện, thu chi ngân sách tốt, lạm phát kiểm soát chặt chẽ so với nhiều nước. Các nhà đầu tư mà chúng tôi làm việc háo hức muốn vào Việt Nam”.

Đáng nói, TS. Vũ Minh Khương đánh giá, phản ứng của Việt Nam rất nhạy bén. “Các nhà đầu tư quốc tế nói khả năng ứng đáp cũng Việt Nam khá tốt, Việt Nam đồng là đồng tiền tốt nhất, các đồng tiền khác đều mất giá. Tất nhiên, ổn định đồng tiền có thể khiến các DN xuất khẩu gặp khó khăn, nhưng mừng là các thặng dư vãng lai tốt, thu hút FDI tốt, hoạt động xuất khẩu khá tốt... Về vĩ mô là tốt, thúc đẩy đầu tư công, các công trình cao tốc, dự án đã được Chính phủ triển khai quyết liệt, khi khó khăn là tháo gỡ ngay” - ông Khương chỉ rõ.

Thế giới có nhiều đổi thay ghê gớm, có yếu tố không thể tưởng tượng. Tuy nhiên, theo TS. Vũ Minh Khương, nhiều ý kiến đánh giá cao, dù thế giới chao đảo thế nào thì Việt Nam vẫn giữ ổn định chính trị, Chính phủ điều hành quyết liệt, tâm lý người dân vững vàng, trên dưới một lòng.

Từ góc độ cơ quan tham mưu cho Chính phủ về chính sách tài khóa - Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi - khẳng định, chính sách tài khóa những năm qua chính là điểm tựa, bệ đỡ để thực hiện các nhiệm vụ vĩ mô khác. Chúng ta vẫn còn dư địa và vẫn đang tiếp tục sử dụng. Điều chúng ta làm tốt thời gian qua là hài hòa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ.

“Nếu chúng ta làm cho tài khóa thâm hụt, Nhà nước phải tiếp tục ra thị trường vay mượn nhiều hơn thì lãi suất có thể tăng lên. Lãi suất tăng thì lãi suất trái phiếu Chính phủ phải tăng, sẽ tác động đến toàn bộ hệ thống lãi suất vì lãi suất Chính phủ là lãi suất nền. Cho nên, dựa trên kinh nghiệm và kết quả thời gian qua, chúng ta cần hết sức lưu ý hài hòa các chính sách” - Thứ trưởng Bộ Tài chính lưu ý.

Nâng cao mô hình tăng trưởng, khơi thông nguồn lực

Theo TS. Vũ Minh Khương, đã đến lúc phải nhìn lại căn bản về nâng cao mô hình tăng trưởng thời gian tới. Điều đáng mừng là các địa phương có sự trưởng thành nhanh chóng, có hoài bão lớn đóng góp cho hiện thực hóa mục tiêu Việt Nam phồn vinh vào năm 2045. Lãnh đạo các địa phương như TP. HCM, Hải Phòng đều rất lắng nghe, mong muốn học hỏi kinh nghiệm của các nước để áp dụng vào phát triển đất nước. Chúng ta đang bước vào giai đoạn mới của tăng trưởng, đòi hỏi có sự đột phá về tư duy.

“Kinh nghiệm của Singapore là phải có hội đồng định hình chiến lược thời gian tới, quy rõ trách nhiệm, phối hợp chặt chẽ để tạo đà vượt lên, tạo lòng tin cho xã hội” - TS. Vũ Minh Khương chia sẻ.

Bên cạnh đó, GS.TS. Hoàng Văn Cường nhấn mạnh, phải tháo được nút thắt về thể chế để khơi thông nguồn lực. Trong bối cảnh thế giới chưa phục hồi, thị trường thế giới còn đang hấp thụ yếu, chúng ta phải khơi thông nguồn lực để tăng năng lực nội địa ở trong nước. Khi lạm phát được kiểm soát ở mức cho phép, chúng ta nới lỏng dần chính sách tiền tệ, tạo điều kiện hỗ trợ nguồn vốn cho DN và dần chuyển hướng sang tập trung cho tăng trưởng.

Ngoài ra, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi cho rằng, để thúc đẩy nền kinh tế, chúng ta phải giải quyết bằng chính sách tài khóa mở rộng. Đó là giãn hoãn thuế, giảm thuế, giảm tiền thuê đất, nhiều chính sách hỗ trợ cho DN, người dân; tăng cường giải ngân đầu tư công, đầu tư vào hạ tầng, hệ thống đường cao tốc và các hạ tầng khác./.