Tiếp tục nghiên cứu để có phương án thấu đáo
Thảo luận tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Dương) cho biết, rút BHXH một lần là một thực trạng vô cùng day dứt, gây tác động tiêu cực đến đảm bảo an sinh xã hội lâu dài của người dân. Đây là vấn đề lớn, có tác động sâu sắc đến người dân, đặc biệt những trường hợp cần rút BHXH một lần đều là những trường hợp thường có khó khăn về kinh tế.
Theo đại biểu, nếu không có những quy định triệt để, thì rất khó có thể dần xoá bỏ tình trạng rút BHXH một lần. Nhưng đặt trong bối cảnh đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn thì việc loại bỏ hoàn toàn quy định về rút bảo hiểm một lần từ khi luật mới có hiệu lực (dự kiến 01/7/2025) là chưa thực sự phù hợp.
Để hạn chế tình trạng rút BHXH một lần, các quy định cần siết chặt theo 2 khía cạnh khác nhau. Đó là trao quyền lựa chọn cho người lao động bằng cách tăng tính hấp dẫn, ưu đãi của các chế độ BHXH để giữ chân người lao động trong hệ thống BHXH. Đồng thời, quy định chặt chẽ các điều kiện hưởng để hạn chế tối đa rút BHXH một lần. Từ việc hạn chế, siết chặt bằng các quy định sau đó mới có thể tiến tới lộ trình bỏ hoàn toàn chế định rút BHXH một lần.
Cùng quan tâm đến vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thanh Cầm (Đoàn Tiền Giang) nêu rõ, Dự thảo Luật đưa ra 2 phương án về rút BHXH một lần. Tuy nhiên, theo đại biểu, phương án 1 sẽ không đảm bảo sự công bằng giữa những người lao động tham gia BHXH trước và sau khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực. Bởi một trong những lý do chính khiến người lao động rút BHXH một lần trong thời gian qua là để bù đắp những khó khăn về mặt kinh tế như cần tiền để lo cho cuộc sống trước mắt hoặc có nguồn lực để phát triển kinh tế gia đình.
Theo đại biểu, quy định như phương án 1 dễ dẫn tới nguy cơ sẽ không động viên được người lao động trẻ, người lao động mới tham gia BHXH, nhất là BHXH tự nguyện. Trong bối cảnh tỷ lệ lao động có việc làm phi chính thức ở Việt Nam hiện nay còn rất cao (68,5%), tích lũy từ tiền lương và thu nhập của người lao động còn rất thấp, việc rút BHXH một lần trong nhiều trường hợp là nguồn tài chính vô cùng cần thiết để người lao động duy trì, bảo đảm được phần nào cuộc sống trước mắt của họ.
“Như vậy vô hình trung, quy định này sẽ không tạo động lực để người lao động trẻ, lao động mới tham gia BHXH, không thực hiện được nguyên tắc công bằng, bình đẳng của BHXH trong quan điểm xây dựng Luật, khiến cho mục tiêu, ý nghĩa của chính sách về BHXH không đạt được như Nghị quyết 28 đề ra” - đại biểu nhấn mạnh.
Với phương án 2, người lao động vẫn có thể rút BHXH một lần như điều kiện hiện nay, nhưng mức rút chỉ là 50% trên tổng tích lũy của họ trước đó là không hợp lý vì số tiền người sử dụng lao động đóng BHXH cho người lao động cũng là tiền của người lao động (theo quy định tại khoản 3 Điều 168 của Bộ luật Lao động).
Bên cạnh đó, việc chỉ chi trả 50% và giữ lại 50% chưa phải là một phương án tốt hỗ trợ cho người lao động khi họ phải đương đầu với những khó khăn trước mắt của cuộc sống.
Phương án này cũng sẽ tạo ra sự khác biệt khá lớn về số tiền hưởng BHXH một lần của những người lao động hưởng BHXH một lần trước và sau khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực. Chính sách này cũng không thực hiện được mục tiêu xây dựng Luật là mở rộng, gia tăng quyền, lợi ích, tạo sự hấp dẫn để thu hút người lao động tham gia BHXH.
Từ phân tích trên, đại biểu Nguyễn Thanh Cầm kiến nghị Ban soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu và lấy ý kiến các đối tượng chịu tác động trực tiếp, có xem xét dưới góc độ giới, để có được một phương án thấu đáo, đáp ứng được quyền lợi thực chất và nguyện vọng của người lao động về việc hưởng BHXH một lần.
“Tôi ủng hộ phương án người lao động được rút BHXH một lần và được rút một mức thỏa đáng nhất có thể được. Bên cạnh đó, đề nghị có các hình thức hỗ trợ song song như tín dụng, vốn vay ưu đãi cho người lao động kèm theo công tác vận động, truyền thông để thay đổi nhận thức, hành vi giúp mọi người nhận diện được lợi ích lâu dài của việc tham gia BHXH, từ đó tự nguyện cam kết thực hiện” - đại biểu nêu quan điểm.
Tăng chế độ chính sách để “giữ chân” người lao động
Tranh luận về vấn đề rút BHXH một lần, đại biểu Phạm Văn Thịnh (Đoàn Bắc Giang) nêu quan điểm, Nhà nước làm Luật thì nên đặt mình vào cương vị của người lao động.
Đại biểu cho rằng, các nội dung cơ bản của Nghị quyết 93/2015/QH13 cần được tiếp tục gìn giữ nhưng cần gia cố thêm những chính sách để “giữ chân” người lao động. “Nhà nước chỉ nên giữ chân người lao động bằng các lợi ích chứ không nên đặt ra bằng các hạn chế” - đại biểu nêu quan điểm.
Đề xuất giải pháp, đại biểu Phạm Văn Thịnh cho rằng, nên quy định theo hướng cho phép người lao động rút BHXH một lần nhưng cần có phương án trung gian. Đó là khi người lao động có nhu cầu rút BHXH một lần, trước mắt sẽ được dùng sổ BHXH, xác định được số tiền rút một lần, chuyển sang Ngân hàng Chính sách xã hội thì sẽ được rút số tiền đó từ ngân hàng và chịu mức lãi suất chính sách dưới 5%/năm. Khi nào người lao động quay trở lại thì sẽ phải đóng bổ sung số lãi đó và tiếp tục được tham gia BHXH.
Đồng quan điểm, đại biểu Chu Thị Hồng Thái (Đoàn Lạng Sơn) cũng cho rằng, để hạn chế tình trạng rút BHXH một lần, cần có quy định tăng chế độ chính sách của BHXH để giữ người lao động tham gia thay vì hạn chế quyền rút BHXH của người lao động.
Đại biểu nêu, tại phiên chất vấn Kỳ họp thứ 5, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã trả lời chất vấn về nguyên nhân người lao động rút BHXH một lần và đánh giá “không có quốc gia nào có cơ chế rút BHXH dễ dàng như Việt Nam”. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng đây chính là tính ưu việt của Nhà nước ta. Bởi nguyên nhân chủ yếu khiến người lao động chọn hưởng BHXH 1 lần đa số là người lao động làm việc trong các khu công nghiệp bị mất việc làm…
Chia sẻ băn khoăn của các đại biểu về các phương án về BHXH một lần và phản ứng của người dân, đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn Đắk Nông) cho rằng, BHXH là chỗ dựa rất cơ bản của người lao động khi tuổi cao, sức yếu và không thể làm ra của cải vật chất để nuôi mình.
Vì thế, Nhà nước cần có một giải pháp để đảm bảo và quy định mang tính nguyên tắc, định hướng, thậm chí là quy định bắt buộc để người lao động phải chuẩn bị từ sớm, từ xa cho tuổi già của mình và không để là một gánh nặng cho gia đình, xã hội. Với quan điểm đó, đại biểu cho rằng cần phải tác động mạnh bằng chính sách, bằng công tác tuyên truyền, thuyết phục, tạo niềm tin vững chắc cho người lao động./.
