Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng thông tin khi giải trình làm rõ ý kiến của đại biểu Quốc hội tại Phiên thảo luận chiều 20/11 về chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.
Năm 2027 là thời điểm thích hợp để triển khai đầu tư
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, Dự án đã được nghiên cứu rất dài, khoảng 18 năm. Hồ sơ đã được Chính phủ chỉ đạo rà soát, tính toán kỹ lưỡng, cẩn trọng, tham khảo kinh nghiệm của các quốc gia phát triển đường sắt tốc độ cao trên thế giới để hoàn thiện.
“Từ kết quả dự báo nhu cầu vận tải, tiềm lực vị thế của quốc gia cho thấy, năm 2027 là thời điểm thích hợp để triển khai đầu tư. Đồng thời, Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương đã thảo luận rất kỹ lưỡng về chủ trương đầu tư, các yếu tố, điều kiện để triển khai dự án” - Bộ trưởng nói.
Với những ý kiến đề xuất xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam với công năng lưỡng dụng, Bộ trưởng nhấn mạnh, vận tải hiệu quả nhất là đường thủy nội địa và hàng hóa ven bờ do chi phí thấp, thân thiện với môi trường, đặc biệt là phù hợp với điều kiện địa kinh tế nước ta có các khu kinh tế đô thị tập trung ven biển.
Vận tải hàng hóa bằng đường bộ có ưu thế đối với các khoảng cách vận chuyển ngắn và sự tiện lợi khi giao, nhận hàng ở đường sắt hiện hữu để vận tải các loại hàng hóa phù hợp với phương thức vận tải đường sắt.
Do đó, trên hành lang Bắc - Nam, đường sắt tốc độ cao tập trung ưu tiên vận tải hành khách phục vụ nhiệm vụ an ninh, quốc phòng và có thể vận tải hàng hóa sau năm 2050 nếu chúng ta thấy có nhu cầu tăng cao.
Về vấn đề công nghệ, Bộ trưởng thông tin, trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng, toàn diện, tổng hợp, kinh nghiệm phát triển đường sắt tốc độ cao trên thế giới, Chính phủ cũng đã lựa chọn công nghệ đường sắt chạy trên ray phù hợp với xu thế của thế giới và đảm bảo hiện đại, đồng bộ, an toàn và hiệu quả trong vận hành, bảo trì và thuận tiện tiếp nhận công nghệ.
Về tiêu chuẩn, trong báo cáo nghiên cứu tiền khả thi chưa quy định ngay các tiêu chuẩn kỹ thuật để tránh áp đặt công nghệ trong các bước tiếp theo. Trong thiết kế kỹ thuật tổng thể, tức là thiết kế FEED sẽ xác định cụ thể các tiêu chuẩn kỹ thuật áp dụng cho Dự án.
Giải trình ý kiến về hình thức đầu tư, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế của 27 dự án đầu tư trong lĩnh vực đường sắt theo phương thức PPP cho thấy đầu tư theo phương thức PPP là không khả thi, một số quốc gia đầu tư theo PPP nhưng không thành công, phải quốc hữu hóa hoặc nâng mức hỗ trợ của nhà nước đối với các dự án PPP lên rất cao.
“Chúng tôi đã đi khảo sát, hiện nay tất cả các dự án đường sắt tốc độ cao PPP đều Nhà nước phải mua lại và Nhà nước phải vận hành hết, không có nơi nào tư nhân có thể làm được vì chi phí rất lớn” - Bộ trưởng cho hay.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, từ kinh nghiệm quốc tế và bối cảnh của đất nước, để bảo đảm triển khai thành công dự án mang tầm chiến lược quốc gia, Chính phủ đề xuất đầu tư Dự án theo hình thức đầu tư công phù hợp với Kết luận 11376 ngày 18/9/2024 của Bộ Chính trị.
Ưu tiên vốn vay lãi suất thấp, không ràng buộc điều kiện
Liên quan vấn đề hiệu quả kinh tế, tài chính, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, Dự án ước tính mang lại lợi ích rất lớn về kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, trong 4 năm đầu khai thác, doanh thu chỉ đủ bù đắp chi phí vận hành, còn chi phí bảo trì kết cấu hạ tầng, Nhà nước phải hỗ trợ một phần từ nguồn vốn sự nghiệp. Số năm hoàn vốn tối đa là 33,61 năm.
Về nguồn vốn và khả năng cân đối vốn, theo Bộ trưởng, dự kiến nguồn vốn ngân sách nhà nước bố trí trong các kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn để đầu tư Dự án hoàn thành vào năm 2035 sẽ bố trí trong 12 năm, mỗi năm bình quân là 5,6 tỷ đôla.
Bộ trưởng cũng thông tin, trong xây dựng đề án dự kiến sẽ vay tối đa là 30% nhưng chưa quyết định việc vay trong nước hay vay ODA mà phụ thuộc vào hiệu quả của vấn đề vay trong nước hay vay ODA.
“Nếu vay ODA mà lãi suất thấp và không ràng buộc điều kiện thì đó là một điều rất tốt, còn nếu có ràng buộc điều kiện thì chúng tôi ưu tiên vay trong nước” - Bộ trưởng nói.
Liên quan đến công tác tổ chức thực hiện, Bộ trưởng nêu rõ, trong quá trình triển khai thực hiện có 2 khâu buộc phải thuê nước ngoài, đó là tư vấn quản lý dự án và tư vấn giám sát. Đây là hai bộ phận quyết định đến việc Dự án triển khai có đúng tiến độ hay không và có bị đội vốn hay không? “Đây là những vấn đề cốt tử chúng ta phải quan tâm” - Bộ trưởng nhấn mạnh.
