Dự án với tổng mức 152.000 tỷ đồng nếu chuyển sang đầu tư công sẽ gây lãng phí ngân sách Nhà nước, bỏ lỡ cơ hội huy động nguồn lực xã hội tham gia phát triển hạ tầng giao thông.
Ngày 18/6, Bộ Xây dựng đã ra văn bản số 5266/BXD/KHCT gửi Chính phủ về kết quả nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam theo phương thức đối tác công - tư (PPP).
Văn bản nêu, căn cứ vào tình hình thực tế, triển khai đầu tư mở rộng các đoạn tuyến theo hình thức PPP, trong đó xem xét nghiên cứu phương án hình thành một số dự án có quy mô lớn (khu vực phía Bắc và khu vực phía Nam) để vừa bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong toàn bộ quá trình đầu tư, vừa giúp tối ưu hóa chi phí quản lý, vận hành, khai thác trong suốt vòng đời dự án, đồng thời, có khả năng thu hút các nhà đầu tư có tiềm lực tài chính mạnh, sẵn sàng đồng hành lâu dài cùng dự án.
Nếu phân chia theo quy mô này, theo tính toán, 2 dự án tại khu vực phía Bắc và khu vực phía Nam dự kiến có tổng mức đầu tư lần lượt khoảng 59.000 tỷ đồng và 67.000 tỷ đồng.
Bàn về phương án phân chia dự án thành phần, được biết trước đó, tại buổi làm việc với Bộ Xây dựng ngày 29/5/2025, các nhà đầu tư đều có ý kiến cần chia thành các dự án thành phần có tổng mức đầu tư từ 30.000 - 50.000 tỷ đồng để phù hợp với năng lực tài chính của các nhà đầu tư.
Từ góc độ chuyên gia kinh tế, PGS. TS Nguyễn Thường Lạng đồng quan điểm cho rằng, nên phân chia với quy mô nhỏ hơn, khoảng 6 - 7 dự án thành phần để phù hợp với năng lực của các nhà đầu tư trong nước hiện nay, tạo điều kiện để doanh nghiệp tư nhân liên danh triển khai dự án. “Cần ưu tiên nhiều hơn cho tư nhân, nhất là những bên có thể đứng ra huy động, tập hợp lực lượng doanh nghiệp khác cùng tham gia.”
Trước đó, khi trình Quốc hội chủ trương đầu tư cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 1, chỉ có 3 dự án thành phần được thông qua triển khai theo hình thức PPP (gồm Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo), các dự án còn lại buộc phải chuyển sang đầu tư công với lý do không thu hút được nhà đầu tư tham gia. Khi đó, Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) giải trình nguyên nhân chủ yếu là khó khăn trong thu xếp vốn tín dụng dài hạn cho các doanh nghiệp tư nhân.
Để không lặp lại tình trạng này, đối với dự án mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía Đông, các nhà đầu tư tư nhân đã chủ động tiếp cận, nghiên cứu và đề xuất các phương án khả thi để đầu tư theo phương thức PPP. Bộ Xây dựng tính toán chỉ cần 3 đến 13 năm để thu phí hoàn vốn giai đoạn mở rộng của các đoạn tuyến này mà không cần ngân sách nhà nước hỗ trợ.
Với phương án phân chia mà Bộ Xây dựng đề xuất, dự án yêu cầu vốn chủ sở hữu từng dự án thành phần rất lớn (tối thiểu lần lượt khoảng 9.000 tỷ đồng và 10.000 tỷ đồng, vốn tín dụng và các nguồn vốn khác là 50.000 tỷ đồng và 57.000 tỷ đồng) - khiến dự án trở nên “quá sức” với các nhà đầu tư tư nhân trong nước đang xung phong tham gia đóng góp nguồn lực.
Trong bối cảnh các doanh nghiệp tư nhân chủ động đề xuất, tích cực tham gia theo tinh thần Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, việc Bộ Xây dựng đề xuất tách thành hai dự án PPP với quy mô rất lớn, yêu cầu vốn chủ sở hữu hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi dự án, lại đặt ra thách thức vượt quá năng lực tài chính của phần lớn doanh nghiệp trong nước.
Cách phân chia này sẽ gây khó cho các doanh nghiệp Việt, từ đó dễ dẫn đến tình trạng phải chuyển đổi sang đầu tư công như đã từng xảy ra trước đây do không có doanh nghiệp đáp ứng.
Trong Nghị quyết số 70/2025/UBTVQH15 ngày 7/2/2025 về quy định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước giai đoạn 2026-2030, khoản 8 Điều 3 đã xác lập rõ thứ tự ưu tiên trong phân bổ vốn, trong đó các dự án PPP được xếp thứ tự ưu tiên cao hơn so với các dự án đầu tư công khởi công mới.
Cách tiếp cận này thể hiện quan điểm thúc đẩy mạnh mẽ phương thức đầu tư PPP, khuyến khích huy động nguồn lực ngoài ngân sách cho đầu tư phát triển hạ tầng, đồng thời cho thấy sự chuyển dịch trong định hướng chính sách nhằm gia tăng hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, giảm áp lực lên nguồn vốn công truyền thống.
Quán triệt tinh thần Nghị quyết số 68‑NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân nhấn mạnh: “Huy động tối đa các nguồn lực, tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân tham gia phát triển kinh tế - xã hội”, PGS. TS Nguyễn Thường Lạng cho rằng, cần phải tạo điều kiện để các doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các dự án lớn của đất nước, mà cụ thể ở đây như dự án mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía Đông.
Nhìn rộng hơn, còn phải tiếp tục thúc đẩy, mở rộng cơ chế, chính sách PPP theo hướng khuyến khích, tạo môi trường pháp lý thông thoáng, minh bạch và công bằng hơn để doanh nghiệp tư nhân tham gia tích cực hơn. Hướng tới xây dựng cộng đồng doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh với sự hỗ trợ của Nhà nước. “Bởi xét cho cùng, hỗ trợ kinh tế tư nhân cũng chính là hỗ trợ nhân dân”, vị chuyên gia này nhấn mạnh.
.jpg "PC Quảng Ninh: Biến văn hóa tiết kiệm thành động lực phát triển bền vững")
