Nhiều bất cập làm giảm hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước

Tỷ lệ huy động vào ngân sách nhà nước vượt mục tiêu

Theo báo cáo của KTNN, dự toán thu nội địa năm 2018 Chính phủ giao tăng 8,73% so với ước thực hiện năm 2017, song tổng hợp dự toán thu NSNN do các địa phương lập chưa đảm bảo mức tăng bình quân tối thiểu theo quy định; cá biệt 10 địa phương lập dự toán thu nội địa thấp hơn ước thực hiện năm 2017; dự toán thu xuất nhập khẩu lập và giao chỉ bằng 99,3% so với ước thực hiện năm 2017. Đặc biệt, Bộ Tài chính xây dựng dự toán hoàn Thuế Giá trị gia tăng (GTGT) đầu năm thấp hơn số địa phương lập và chưa sát với số phải hoàn trong năm dẫn đến hoàn vượt dự toán Quốc hội quyết định 7.783 tỷ đồng.

Kết quả thực hiện thu NSNN tăng 8,5% so với dự toán và bằng 110,7% thực hiện năm 2017, song kết quả tăng thu chủ yếu từ thu tiền sử dụng đất và thu trước hạn lợi nhuận sau thuế DN... Nếu loại trừ các khoản thu trên, thu nội địa chỉ đạt 839.223 tỷ đồng, bằng 96,7% dự toán giao.

Kết quả kiểm toán chỉ rõ, tỷ lệ huy động vào NSNN đạt 26% GDP, vượt mục tiêu đặt ra trong Kế hoạch tài chính 5 năm 2016-2020 (23,5% GDP), song cơ cấu thu NSNN chuyển dịch chậm. Cụ thể, tỷ lệ thu nội địa năm 2018 đạt 81% tổng thu NSNN tăng so với năm 2017, chưa đạt mục tiêu đặt ra trong Kế hoạch tài chính 5 năm (84 - 85%); tỷ lệ thu từ thuế, phí, lệ phí chỉ đạt 19,1% GDP thấp hơn mục tiêu đề ra trong Kế hoạch tài chính 5 năm (khoảng 21% GDP).

Bên cạnh đó, kết quả kiểm toán cũng cho thấy, tình trạng các tổ chức, đơn vị, người nộp thuế hạch toán và kê khai thiếu doanh thu, xác định sai chi phí, từ đó tính thiếu Thuế GTGT, Thuế Thu nhập DN và các khoản phải nộp khác vẫn diễn ra và chậm được khắc phục. Qua kiểm toán, KTNN xác định số phải nộp tăng thêm 8.151 tỷ đồng. Ngoài ra, tỷ lệ để lại đối với một số phí, lệ phí không phù hợp so với nhu cầu sử dụng dẫn đến cuối năm 2018, kinh phí tồn không có trong khi nhiệm vụ chi còn lớn làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Công tác quản lý nợ thuế quá hạn do ngành hải quan quản lý tiếp tục có xu hướng giảm (giảm 1,7% so với năm 2017), song nợ thuế do ngành thuế quản lý tăng 4,9% so với cùng kỳ của năm 2017 và bằng 8% số thực thu NSNN năm 2018, không đạt mức phấn đấu dưới 5% theo Nghị quyết số 01/NQ-CP, trong đó 49/63 địa phương không đạt mức phấn đấu. Việc quản lý thu ngân sách tại một số cơ quan thuế, hải quan còn thiếu chặt chẽ, miễn giảm tiền thuê đất, ưu đãi thuế không đảm bảo điều kiện quy định; kết quả thanh tra, kiểm tra thuế còn một số hạn chế; việc quản lý tiền thuê đất, tiền sử dụng đất và khai thác khoáng sản còn chưa kịp thời, đầy đủ theo quy định.

Tái diễn bất cập trongthực hiện dự án BOT, BT

Đánh giá về chi NSNN, kết quả kiểm toán cho thấy, quyết toán chi là 1.435.435 tỷ đồng, bằng 94,2% dự toán giao. Trong đó, chi đầu tư phát triển 393.303 tỷ đồng, bằng 27,4% tổng chi NSNN; chi thường xuyên 931.858 tỷ đồng, giảm 4,4% so với dự toán, bằng 64,9% tổng số chi NSNN, vẫn duy trì ở mức cao và cao hơn mục tiêu Kế hoạch tài chính 5 năm quốc gia giai đoạn 2016-2020 (dưới 64% tổng chi NSNN).

Kết quả kiểm toán cho thấy, việc giao chi tiết kế hoạch vốn còn chậm, bố trí kế hoạch vốn cho một số dự án chưa đúng đối tượng, thứ tự ưu tiên; giao vốn dự phòng ngân sách trung ương (NSTƯ) hỗ trợ cho một số dự án chưa phù hợp. Bên cạnh đó, còn tình trạng một số Bộ, cơ quan T.Ư và địa phương chưa phân bổ hoặc phân bổ chưa chi tiết danh mục ngay từ đầu năm; phân bổ thiếu căn cứ hoặc chưa sát thực tế, chưa đủ điều kiện, không có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn; bố trí vốn còn dàn trải và ứng trước kế hoạch vốn sai quy định.

Kết quả kiểm toán cũng chỉ ra, còn nhiều sai sót trong quản lý chi đầu tư từ khâu thẩm định, phê duyệt chủ trương, quyết định đầu tư dự án; tổ chức đấu thầu, thực hiện dự án; nghiệm thu, thanh và quyết toán... Qua kiểm toán 2.013 dự án, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 9.447 tỷ đồng.

Ngoài ra, kết quả kiểm toán 11 dự án BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) và 28 dự án BT (xây dựng - chuyển giao) tại các địa phương cho thấy còn hạn chế trong cơ chế, chính sách và quản lý đối với các dự án này. Một số hạn chế nổi bật như: cho phép lập dự án BOT trước khi Chính phủ chấp thuận chủ trương dự án; không thực hiện quy trình lập, phê duyệt và công bố danh mục dự án, không tổ chức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn nhà đầu tư và hầu hết chỉ định nhà thầu thi công; công tác thu xếp vốn tín dụng của nhà đầu tư chưa đảm bảo quy định hợp đồng BOT hoặc chưa đảm bảo tiến độ thực hiện dự án. Hầu hết các dự án BT và các dự án đối ứng đều chậm tiến độ so với hợp đồng; giao đất cho nhà đầu tư thanh toán dự án chưa phù hợp quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; giao đất cho nhà đầu tư thực hiện dự án đối ứng không qua đấu giá theo quy định của Luật Đất đai 2013; xác định đơn giá đất chưa phù hợp; xác định giá đất để giao cho nhà đầu tư tại một số dự án còn bất cập.

Kết quả kiểm toán Chuyên đề Công tác sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi cũng chỉ ra, việc đàm phán, ký kết Hiệp định vay vốn gặp những ràng buộc bất lợi; đăng ký nhu cầu vốn vượt khả năng thực hiện; nhiều dự án có tỷ lệ giải ngân thấp, thậm chí không có khả năng giải ngân; điều chỉnh dự án có tiêu chí dự án quan trọng quốc gia khi chưa báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo và báo cáo Quốc hội; hầu hết các Bộ, ngành, địa phương chậm hoặc không báo cáo tình hình tiếp nhận và sử dụng vốn ODA...

Trong chi thường xuyên, tỷ lệ thực hiện dự toán chi của một số lĩnh vực thuộc NSTƯ đạt thấp; còn tình trạng chi không đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức; giao dự toán và đưa vào quyết toán chi thường xuyên một số nội dung chi đầu tư xây dựng cơ bản; nhiều địa phương được kiểm toán sử dụng sai nguồn, chi hỗ trợ không đúng nhiệm vụ chi theo phân cấp… Đáng chú ý, chi chuyển nguồn năm 2018 tăng 107.976 tỷ đồng so với năm 2017, chiếm 23,2% tổng chi NSNN và tăng cao so với các năm gần đây, làm giảm hiệu quả sử dụng NSNN, nhất là trong điều kiện NSNN năm 2018 phải đi vay để bù đắp bội chi. Tình trạng chuyển nguồn qua nhiều năm, chuyển nguồn sai quy định hoặc chuyển nguồn kinh phí hết nhiệm vụ chi vẫn diễn ra tại nhiều đơn vị được kiểm toán.

KTNN đã chuyển hồ sơ 6 vụ việc có dấu hiệu vi phạm Luật Hình sự cho cơ quan điều tra làm rõ, xử lý theo pháp luật; kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan.
         

Theo chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIV, chiều nay (28/5), Tổng Kiểm toán Nhà nước sẽ báo cáo trước Quốc hội về Báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2018. Cùng với việc đề nghị Quốc hội xem xét, phê chuẩn quyết toán NSNN năm 2018, KTNN kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các Bộ, cơ quan T.Ư, địa phương, đơn vị được kiểm toán thực hiện đầy đủ, kịp thời các kết luận, kiến nghị của KTNN, trong đó, KTNN kiến nghị xử lý tài chính đối với niên độ ngân sách 2018 là 81.095 tỷ đồng (gồm tăng thu NSNN 8.151 tỷ đồng, giảm chi NSNN 18.884 tỷ đồng và xử lý tài chính khác 54.060 tỷ đồng). KTNN cũng đề nghị Quốc hội ban hành nghị quyết chỉ đạo các đơn vị thực hiện đầy đủ, kịp thời các kết luận, kiến nghị hợp lý của KTNN, trong đó: hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới 198 văn bản (1 luật, 1 nghị quyết của Quốc hội, 13 nghị định, 34 thông tư và 149 văn bản khác).