Phân bổ và sử dụng ngân sách: Đảm bảo hiệu quả, minh bạch, hoàn thành mục tiêu năm 2026

Phân bổ hợp lý, chủ động dự phòng để bảo đảm an ninh tài chính

Năm 2026 là năm đầu tiên thực hiện kế hoạch 5 năm 2026-2030, với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội cao hơn đáng kể so với giai đoạn trước. Thu - chi ngân sách, bội chi và nợ công đều được xây dựng trên mục tiêu tăng trưởng hai con số, tạo áp lực lớn lên cân đối nguồn lực quốc gia.

Trong bối cảnh đó, Nghị quyết của Quốc hội về phân bổ NSTW năm 2026 quyết định kéo dài thời kỳ ổn định ngân sách nhà nước giai đoạn 2022-2025 sang năm 2026, tiếp tục thực hiện nguyên tắc hỗ trợ từ NSTW cho ngân sách địa phương đối với các chính sách an sinh xã hội do Trung ương ban hành. Quyết sách này giúp củng cố tính ổn định, chủ động tài khóa cho cả Trung ương và địa phương, tạo nền tảng để triển khai các nhiệm vụ phát triển cấp thiết.

Đáng chú ý, Quốc hội quyết định tăng thêm 3% số bổ sung cân đối so với dự toán năm 2025, nhằm tạo dư địa tài chính cho các địa phương xử lý nhiệm vụ chi quan trọng phát sinh trong năm chuyển tiếp. Đồng thời, phương án phân bổ NSTW tiếp tục ưu tiên các lĩnh vực nền tảng cho tương lai đất nước, gồm: Dành 10.000 tỷ đồng chi thường xuyên triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia; bảo đảm tối thiểu 3% tổng chi ngân sách nhà nước (NSNN) cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; bố trí nguồn thực hiện điều chỉnh tiền lương, lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội, ưu đãi người có công và một số chính sách xã hội quan trọng.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, trong phương án phân bổ năm 2026, còn khoảng 92.200 tỷ đồng chưa phân bổ dự toán đầu năm, nhằm dự phòng cho các chính sách đã có chủ trương nhưng đang tiếp tục hoàn thiện thể chế, như tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân; triển khai Nghị quyết số 71, 72 của Bộ Chính trị về đột phá giáo dục và y tế; cũng như các chính sách phát sinh trong thực tiễn cần rà soát, xác định rõ đối tượng thụ hưởng, tránh chi sai, chi thừa, gây lãng phí ngân sách.

Trên cơ sở đề xuất của Chính phủ, Quốc hội cũng thống nhất dành 15.000 tỷ đồng dự phòng để bảo đảm an ninh, an toàn tài chính quốc gia trong trường hợp thu NSNN không đạt dự toán hoặc kinh tế - xã hội biến động bất lợi. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, phương án cân đối NSNN năm 2026 được xây dựng dựa trên kỳ vọng tăng trưởng hai con số, với các chỉ tiêu thu - chi đều tăng rất mạnh so với giai đoạn trước: Thu NSNN tăng gấp 1,7 lần, chi NSNN gấp 1,9 lần, chi đầu tư phát triển gấp 3 lần, nhu cầu huy động vốn cho NSNN gấp 2,5 lần. “Đây là thách thức lớn nếu tăng trưởng hoặc thu ngân sách không đạt kế hoạch do yếu tố khách quan, nên có nguồn dự phòng là cần thiết. Kiến nghị này đã được Bộ Chính trị, Trung ương thống nhất chủ trương”, Bộ trưởng nói.

Siết chặt kỷ cương, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn

Trước nhu cầu tăng chi NSTW rất lớn trong năm 2026, nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị Chính phủ triển khai các giải pháp huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực, bảo đảm mục tiêu tăng trưởng đi đôi với ổn định vĩ mô. Theo đó, cần đánh giá đầy đủ tác động của tăng chi tiêu công tới lạm phát; điều hành ngân sách chặt chẽ, tiết kiệm, triệt để tiết giảm chi thường xuyên; đồng thời kiên định nguyên tắc công khai, minh bạch trong mọi khâu quản lý ngân sách.

Đại biểu Lê Đào An Xuân (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk) đề nghị Chính phủ sớm thông báo mức vốn kế hoạch năm 2026 để các địa phương chủ động xây dựng kế hoạch; đồng thời sớm ban hành nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030 để bảo đảm đồng bộ, thống nhất.

Nhiều đại biểu nhấn mạnh yêu cầu đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách. Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị) chỉ rõ, “nút thắt” vẫn nằm ở khâu quy hoạch, giải phóng mặt bằng, năng lực cán bộ cơ sở và sự thiếu đồng bộ trong phân cấp quản lý. Khi vốn đầu tư công chậm giải ngân, không chỉ làm suy giảm động lực tăng trưởng mà còn kéo theo hệ lụy về việc làm, thu ngân sách và hiệu quả đầu tư. Vì vậy, cần có cơ chế điều hành linh hoạt, xác định rõ nguyên nhân, cá thể hóa trách nhiệm người đứng đầu trong từng dự án, từng địa phương.

Nghị quyết của Quốc hội yêu cầu siết chặt kỷ luật, kỷ cương tài chính; xử lý nghiêm trường hợp vi phạm, cản trở tiến độ giao vốn, thực hiện, giải ngân; cá thể hóa trách nhiệm người đứng đầu, gắn với đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh) cũng cho rằng, yếu kém tồn tại ở tất cả các khâu đầu tư công phải sớm được tháo gỡ, từ khâu lựa chọn dự án thực sự cần thiết, chuẩn bị đầu tư, hoàn thiện hồ sơ, tổ chức thi công đến giải ngân. Khi nguồn vốn được giải phóng nhanh và đúng trọng tâm, hiệu quả lan tỏa vào nền kinh tế sẽ rõ rệt hơn, giảm lãng phí, thất thoát và hạn chế chuyển nguồn sang năm sau.

Tại Nghị quyết, Quốc hội yêu cầu Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương phân bổ vốn đầu tư NSNN theo nguyên tắc tập trung, trọng tâm, trọng điểm; tuân thủ thứ tự ưu tiên và điều kiện phân bổ. Trong khi kế hoạch đầu tư công trung hạn 2026-2030 chưa được phê duyệt, ưu tiên bố trí vốn cho dự án đủ thủ tục tính đến ngày 31/12/2025 thuộc danh mục chuyển tiếp từ giai đoạn 2021-2025; các nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư, quy hoạch; dự án, công trình quan trọng quốc gia; nhiệm vụ khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số theo Nghị quyết số 57-NQ/TW.

Việc phân bổ kịp thời, quản lý chặt chẽ và sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công được kỳ vọng sẽ trở thành động lực then chốt, tạo dư địa phát triển, củng cố nền tảng tài khóa vững chắc và hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số trong năm 2026./.