Phát hiện nhiều sai phạm trong miễn, giảm, hoàn thuế qua kiểm toán

Xác định định sai đối tượng, thời gian, phần thu nhập được ưu đãi thuế

Trong những năm qua, các đoàn kiểm toán quyết toán ngân sách địa phương đã chú trọng tổ chức kiểm toán chuyên sâu theo từng lĩnh vực, từng khâu trong quản lý, điều hành ngân sách. Để công tác kiểm toán đạt kết quả, kiểm toán viên thận trọng từ khâu thu thập hồ sơ kê khai miễn thuế, giảm thuế hoặc hoàn thuế (chủ yếu thuế giá trị gia tăng) do cơ quan thuế cung cấp, xác định mức độ rủi ro sai sót trong từng trường hợp.

Việc thu thập đầy đủ thông tin, bằng chứng kiểm toán là yếu tố cần thiết làm căn cứ để đưa ra đánh giá, kết luận kiểm toán phù hợp. Nhờ vậy, hoạt động kiểm toán trong lĩnh vực này đã đạt được những kết quả nhất định.

Theo KTNN khu vực IV, đối với thuế thu nhập doanh nghiệp, kết quả kiểm toán chỉ ra nhiều sai sót trong xác định ưu đãi miễn, giảm thuế, cụ thể như: Xác định sai số thuế được giảm; xác định sai phần thu nhập được ưu đãi thuế; người nộp thuế không thuộc đối tượng được miễn, giảm thuế theo quy định; hồ sơ miễn, giảm thuế không đầy đủ, không đủ điều kiện được hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp; xác định sai thời gian miễn, giảm thuế.

Một số doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài lợi dụng chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo địa bàn đầu tư, thành lập các công ty con hoạt động tại nhiều địa bàn khác nhau để chuyển lợi nhuận trước thuế từ nơi không được ưu đãi thuế sang nơi được ưu đãi thuế.

Trong quá trình kiểm toán, KTNN khu vực IV đã áp dụng phương pháp so sánh tỷ suất lợi nhuận của người nộp thuế với tỷ suất lợi nhuận của các đối tượng so sánh độc lập theo quy định tại Nghị định số 20/2017/NĐ-CP và Nghị định số 132/2020/NĐ-CP của Chính phủ, xác định lại thời gian bắt đầu ưu đãi miễn, giảm thuế của nhiều doanh nghiệp. Đồng thời, kiến nghị tăng thu ngân sách nhà nước (NSNN) đối với nhiều doanh nghiệp có phát sinh giao dịch liên kết.

Đặc biệt, qua rà soát hồ sơ kê khai giảm 30% thuế thu nhập doanh nghiệp liên quan đến Nghị quyết hỗ trợ doanh nghiệp, người dân chịu tác động của dịch Covid-19, KTNN khu vực IV đã phát hiện nhiều doanh nghiệp kê khai không đúng đối tượng được miễn giảm. Cụ thể, TP. Hồ Chí Minh có 352 doanh nghiệp kê khai không đúng đối tượng với số thuế KTNN kiến nghị nộp bổ sung hơn 7,7 tỷ đồng; tỉnh Bình Dương có 231 doanh nghiệp kê khai không đúng đối tượng với số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp bổ sung hơn 12,6 tỷ đồng...

KTNN khu vực IV cũng cho biết, đối với công tác hoàn thuế, nhiều cơ quan thuế xử lý hồ sơ và lập báo cáo chậm, không đảm bảo thời gian theo quy định; chưa thực hiện đầy đủ quy trình, quy định về áp dụng quản lý rủi ro để phân loại và xếp hạng mức độ rủi ro đối với người nộp thuế phục vụ công tác xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra trong quản lý hoàn thuế theo hướng dẫn của Bộ Tài chính.

Bên cạnh đó, các đoàn kiểm toán còn phát hiện một số trường hợp hoàn thuế giá trị gia tăng của dự án được thực hiện trên đất tôn giáo cho thuê 50 năm không đúng quy định (Điều 181 Luật Đất đai năm 2013); hoàn thuế dự án kinh doanh bất động sản chưa phù hợp quy định; hoàn cho dự án đã đi vào hoạt động, hết giai đoạn đầu tư; hoàn thuế giá trị gia tăng cho các dự án xây dựng - chuyển giao (BT) không đúng quy định…

Nâng cao chất lượng kiểm toán miễn, giảm, hoàn thuế

Theo KTNN khu vực IV, nội dung kiểm toán tại cơ quan thuế các cấp ở địa phương chủ yếu gồm: Kiểm toán việc chấp hành chính sách, chế độ về thu NSNN khi kiểm tra, thanh tra thuế; công tác hoàn thuế, miễn, giảm thuế, tính và thu tiền sử dụng đất; quản lý thu tiền thuê đất; quản lý thu đối với hộ gia đình cá nhân kinh doanh, công tác quản lý nợ thuế; việc chấp hành chính sách thuế của người nộp thuế.

Từ kinh nghiệm thực tiễn và kết quả kiểm toán thời gian qua, KTNN khu vực IV kiến nghị KTNN tổ chức quán triệt về mục tiêu, trọng tâm và nội dung chủ yếu trong lĩnh vực kiểm toán thu ngân sách ngay từ đầu năm. Đồng thời, tăng cường công tác tổng kết, đánh giá, chia sẻ kinh nghiệm từ các đợt kiểm toán trong năm để nâng cao kinh nghiệm, kỹ năng kiểm toán thuế nói chung và công tác kiểm toán miễn, giảm thuế, hoàn thuế nói riêng.

KTNN các khu vực, chuyên ngành và kiểm toán viên phải thường xuyên cập nhật cơ chế, chính sách mới ban hành liên quan đến thuế; nâng cao vai trò làm việc nhóm nhằm hạn chế rủi ro trong việc đưa ra kết luận, kiến nghị kiểm toán.

Trong giai đoạn hiện nay, công nghệ thông tin hỗ trợ rất nhiều cho kiểm toán viên trong việc tiếp cận đối tượng kiểm toán và thực hiện kiểm toán một cách hiệu quả. Do đó, KTNN phải tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kiểm toán. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm toán không những giúp cho kiểm toán viên nâng cao hiệu quả, chất lượng kiểm toán mà còn tiết kiệm thời gian kiểm toán.

Đối với công tác kiểm toán chuyển giá chống thất thu thuế, KTNN cần xây dựng quy trình kiểm toán; phối hợp đồng bộ, chặt chẽ, thông suốt trong kiểm soát chuyển giá giữa các cơ quan liên quan nhằm thu thập được đầy đủ thông tin, giúp KTNN xây dựng và hoàn thiện cơ sở dữ liệu về doanh nghiệp nước ngoài, xác định được các đối tượng, chủ thể trong giao dịch chuyển giá./.

Từ năm 2016 đến nay, KTNN khu vực IV đã kiến nghị tăng thu ngân sách hơn 744 tỷ đồng thuế thu nhập doanh nghiệp do doanh nghiệp kê khai ưu đãi miễn, giảm thuế sai quy định. Đồng thời, xác định 11 dự án không thuộc danh mục hỗ trợ công nghiệp công nghệ cao nhưng vẫn được hưởng ưu đãi đầu tư mức cao nhất (thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong 15 năm, miễn thuế trong 4 năm kể từ năm có thu nhập chịu thuế và giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo).