Ô nhiễm môi trường đã đến ngưỡng
Theo thống kê của Bộ Tài nguyên & Môi trường thì cả nước có 615 cụm công nghiệp, nhưng chỉ 5% có hệ thống xử lý nước thải; 283 khu công nghiệp, có 70% đầu tư hệ thống xử lý nước thải. Tuy nhiên, qua kiểm tra 137 khu công nghiệp thì có 30 hệ thống xử lý nước thải không hoạt động. Có 13,5 nghìn cơ sở y tế thì 70-80% cơ sở đó không vận hành hệ thống xử lý chất thải. Bên cạnh đó, hàng năm có hơn 23 triệu tấn rác thải sinh hoạt, 7 triệu tấn chất thải rắn công nghiệp và trên 600 nghìn tấn chất thải nguy hại phát sinh trên cả nước. Tuy nhiên, chỉ có 458 bãi chôn lấp rác thải, trong đó có 337 bãi chôn lấp không hợp vệ sinh, phần lớn là bãi rác lộ thiên… Những con số này cho thấy sức ép lên môi trường là rất lớn sau một thời gian nước ta phát triển nóng, tập trung cho mục tiêu tăng trưởng.
Công ty ôtô Toyota Việt Nam là đơn vị tiên phong trong việc thực hiện xử lý nước thải
Ảnh: TK
Nhận định về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà thẳng thắn cho rằng: Cũng như nhiều nước trên thế giới, Việt Nam từng đặt vấn đề kinh tế đi trước, môi trường đi sau, môi trường là để giải quyết hệ quả do kinh tế để lại. Đó cũng là tất yếu và Việt Nam cũng thừa nhận sự tất yếu đó trong quá trình phát triển của mình. Tuy nhiên, sau những sự cố môi trường đã xảy ra, chúng ta phải nhìn nhận rằng mô hình kinh tế đó không còn phù hợp, không thể tiếp tục phát triển như vậy được. Ngưỡng của hệ sinh thái, ngưỡng của môi trường có thể chịu đựng để ưu tiên cho phát triển kinh tế đã đến lúc không thể chịu tác động thêm được nữa – Bộ trưởng nhấn mạnh.
“Càng đi theo mô hình cũ thì càng thiệt thòi”
Trong lịch sử, bài học về mô hình kinh tế đối với Việt Nam lúc này cũng là bài học đã từng được rút ra ở nhiều nước khác, trong đó có các nước phát triển như Mỹ, Nhật, Hàn Quốc, và các nước Bắc Âu. Tuy nhiên, các nước phát triển khi thu nhập của họ lên mức khá thì môi trường mới đến lúc phải cảnh báo. Nhưng nước ta chỉ có thu nhập trung bình nhưng môi trường đã ở mức báo động.
Lý giải về vấn đề này, nhiều ý kiến cho rằng: Việt Nam có nền kinh tế mở với khoảng hơn 70% lợi nhuận mang lại từ DN nước ngoài. Nhưng hầu hết các DN nước ngoài khi tham gia đầu tư vào Việt Nam đều dựa trên những yếu tố sơ hở của chính sách, đặc biệt trong đó có yếu tố quản lý môi trường của chúng ta lỏng lẻo, chi phí môi trường thấp, bằng 1/5 các nước khác… Nếu ở các nước phát triển đã phải thay thế một thế hệ công nghệ mới, tập trung vào các tiêu chí lựa chọn công nghệ (như tiêu chí sử dụng năng lượng; tiêu chí liên quan đến phát thải…) thì khi sang các nước đang phát triển họ có thể đem những công nghệ lạc hậu đến 2-3 thế hệ. Như vậy, trong một thế giới hội nhập thì nền kinh tế mở như Việt Nam càng đi theo mô hình cũ thì càng thiệt thòi, vì các nhà đầu tư nước ngoài sẽ tận dụng việc chúng ta chấp nhận hy sinh về môi trường.
Đưa ra những giải pháp cho thực trạng trên, Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhấn mạnh: Việt Nam cần sớm ban hành các hệ thống tiêu chí sàng lọc, đánh giá; sớm ban hành và công khai danh mục các ngành công nghiệp có tiềm năng ô nhiễm lớn, các trình độ công nghệ không được chấp nhận đầu tư vào nước ta. Bên cạnh đó, quan trọng nhất là phải thực hiện chính sách “người gây ô nhiễm phải trả tiền; trả đúng và trả đủ”, “người sử dụng các dịch vụ về tài nguyên và môi trường thì phải chi trả theo cơ chế thị trường”. Điều này sẽ khiến các DN không đưa công nghệ lạc hậu vào nước ta. Ngoài ra, cần xem xét điều chỉnh Luật Bảo vệ môi trường, trong đó tập trung điều chỉnh ngay vấn đề đánh giá tác động môi trường để giải quyết những vấn đề còn để ngỏ trong thời gian qua, khiến một số loại hình DN đã không được kiểm soát chặt chẽ, để xảy ra hậu quả đáng tiếc.
HOÀNG LONG
