Thẩm định hồ sơ, cấp phép khai thác chưa đúng quy định
Đánh giá về công tác thẩm định hồ sơ cấp giấy phép khai thác khoáng sản của tỉnh Quảng Ngãi, KTNN kết luận địa phương này chưa tuân thủ quy định của Luật Khoáng sản, do có tình trạng chia cắt khu vực khoáng sản có thể đầu tư khai thác hiệu quả ở quy mô lớn để cấp giấy phép khai thác khoáng sản cho nhiều tổ chức, cá nhân khai thác ở quy mô nhỏ trong cùng một khu vực khoáng sản.
Minh chứng là Mỏ cát thôn 6, xã Nghĩa Dũng, TP. Quảng Ngãi theo quy hoạch có trữ lượng 1.890.000m3, diện tích 75,6ha nhưng được Sở Tài nguyên và Môi trường (TNMT) tham mưu UBND tỉnh cấp 03 giấy phép cho 03 doanh nghiệp khai thác khoáng sản khai thác. Mỏ đất thôn Kim Lộc, xã tịnh Châu, TP. Quảng Ngãi theo quy hoạch có trữ lượng 1.868.880m3, diện tích 23,96ha nhưng được Sở TNMT tham mưu UBND tỉnh cấp 03 giấy phép cho 03 doanh nghiệp khai thác.
Thậm chí, tỉnh đã thực hiện cấp 04 giấy phép khai thác khi không có ngành nghề khai thác đất đồi; 03 giấy phép được cấp trong khi vốn chủ sở hữu nhỏ hơn 30% tổng mức đầu tư dự án và 02 dự án đầu tư chưa có trong quy hoạch.
Cùng với đó là 17 hồ sơ chưa có văn bản xác nhận vốn chủ sở hữu và 01 hồ sơ không có dự án đầu tư khai thác khoáng sản được phê duyệt; 23 hồ sơ thẩm định nhưng không thực hiện kiểm tra tọa độ, diện tích khu vực đề nghị khai thác khoáng sản và kiểm tra thực địa, 23 hồ sơ giấy phép có tọa độ khu vực khai thác không phù hợp với Quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng khoáng sản đã được UBND tỉnh phê duyệt.
Năm 2018, tỉnh còn cấp giấy phép khai thác khoáng sản cho 01 doanh nghiệp được tiếp tục khai thác tại cùng mỏ cát (trùng toạ độ, diện tích) với giấy phép khai thác khoáng sản đã chấm dứt hiệu lực năm 2017 nhưng chưa lập Đề án đóng cửa mỏ.
Ngoài ra, có 01 hồ sơ được cấp phép có công suất khai thác ghi trên giấy phép không phù hợp với Phụ lục kèm theo và 03 giấy phép khai thác đá được cấp nhưng ghi không thống nhất công suất khai thác là khoáng sản nguyên khai, nguyên khối hay công suất theo thành phẩm.
Việc thực hiện tiếp nhận và trả kết quả cấp phép; thẩm định hồ sơ, tham mưu cấp phép, gia hạn cấp phép, thu hồi giấy phép, chuyển nhượng giấy phép... trên địa bàn tỉnh đều không đảm bảo thời gian quy định. Có 03 trường hợp, Sở TNMT thẩm định hồ sơ và tham mưu cho UBND tỉnh cấp giấy phép khai thác vượt quá thời gian 90 ngày; 02 trường hợp cấp giấy phép gia hạn vượt quá thời gian 45 ngày.
Công ty cổ phần Đầu tư phát triển xây dựng Phú Mỹ được cấp giấy phép gia hạn nhưng không đầy đủ thành phần hồ sơ theo quy định. Báo cáo của Công ty về sản lượng đã khai thác tại thời điểm xin gia hạn chưa chính xác dẫn đến việc xác định trữ lượng còn lại được tiếp tục khai thác trên giấy phép (gia hạn) vượt 29.236,2m3.
Chưa quản lý chặt việc chuyển nhượng giấy phép khai thác
KTNN cũng phát hiện, có 04 trường hợp được chuyển nhượng giấy phép khai thác khoáng sản, nhưng hồ sơ chưa đảm bảo quy định; 03 trường hợp, trên giấy phép khai thác khoáng sản trước và sau chuyển nhượng không thống nhất là công suất khai thác theo khoáng sản nguyên khai, nguyên khối hay công suất theo sản phẩm và 01 trường hợp không ghi rõ công suất khai thác theo khoáng sản nguyên khai, nguyên khối hay công suất theo sản phẩm.
Có 03 trường hợp giải quyết hồ sơ còn chậm thời gian quy định; 02 trường hợp quy đổi khối lượng đá nguyên khai đã khai thác ra khối lượng địa chất không có căn cứ pháp lý dẫn đến việc xác đinh trữ lượng khoáng sản còn lại của đơn vị nhận chuyển nhượng được tiếp tục khai thác chưa chính xác.
Liên quan đến những sai sót trong chuyển nhượng giấy phép khai thác, KTNN còn phát hiện 02 trường hợp có Hợp đồng chuyển nhượng nhưng không kèm theo bảng kê giá trị tài sản chuyển nhượng; 02 trường hợp được chuyển nhượng nhưng không tiến hành kiểm tra tọa độ, diện tích khu vực đề nghị chuyển nhượng.
Trong công tác quản lý, một vấn đề nổi cộm là tình trạng cấp giấy phép và cho phép chuyển nhượng quyền khai thác khoáng sản không đúng thẩm quyền; cấp giấy phép sau chuyển nhượng nhưng không chấm dứt hiệu lực giấy phép trước đó; thời hạn thuê đất và khai thác theo giấy phép cấp lại sau chuyển nhượng ít hơn 04 năm so với giấy phép được chuyển nhượng là không phù hợp.
Đối với việc giao đất, cho thuê đất; ký hợp đồng thuê đất với tổ chức, cá nhân được cấp giấy phép khai thác khoáng sản, KTNN chỉ ra có 15 giấy phép được cấp nhưng chưa có quyết định cho thuê đất và chưa ký hợp đồng thuê đất theo quy định tại khoản 1 Điều 31 Luật Khoáng sản.
Trong đó, 01 giấy phép đã hết thời hạn khai thác thác; 10 giấy phép khai thác đất, cát (diện tích 34,95ha) được gia hạn thời gian khai thác và thuê đất nhưng chưa ký hợp đồng điều chỉnh thời gian thuê đất cho phù hợp; 04 trường hợp thuê đất để khai thác đá (03 mỏ), nhưng diện tích cho thuê đất ít hơn 7,96ha so với diện tích đất khai thác khoáng sản theo giấy phép (17,96ha).
Đồng thời, có 18 trường hợp, UBND tỉnh cấp Giấy phép khai thác khoáng sản đối với đất và cát, bao gồm cả nội dung cho thuê đất mà không lập hồ sơ xin thuê đất để khai thác khoáng sản...
KTNN kiến nghị Sở TNMT Quảng Ngãi phải chấn chỉnh công tác tham mưu UBND tỉnh cấp giấy phép khai thác khoáng sản không đảm bảo nguyên tắc, chia cắt khu vực khoáng sản để cấp giấy phép khai thác khoáng sản cho nhiều tổ chức, cá nhân khai thác ở quy mô nhỏ trong cùng một khu vực khoáng sản; cho phép doanh nghiệp khai thác khoáng sản không thực hiện các thủ tục xin thuê đất, không ban hành quyết định cho thuê đất...
Nhiều tồn tại, sai sót trong công tác đóng cửa mỏ
Song song với nội dung cấp phép khai thác thì công tác đóng cửa mỏ khoáng sản cũng có nhiều vấn đề đáng chú ý. Theo KTNN, còn tới 71 giấy phép khai thác khoáng sản đã hết hiệu lực nhưng chưa hoàn thành thủ tục đóng cửa mỏ, kéo dài qua nhiều năm.
Hơn thế, có 04 giấy phép đã hết hiệu lực, đã nộp đủ hồ sơ, quá thời gian quy định nhưng Sở TNMT chưa tổ chức thẩm định Đề án đóng cửa mỏ. 45 giấy phép đã chấm dứt hiệu lực nhưng không lập Đề án, không nộp hồ sơ đề nghị đóng cửa mỏ, nhưng Sở TNMT chưa tham mưu UBND tỉnh xử phạt vi phạm hành chính.
Tỉnh đã chậm tổ chức thẩm định đề án đóng cửa mỏ khoáng sản của 01 trường hợp; chậm thu hồi và chấm dứt hiệu lực (đã quá thời hạn 60 ngày) đối với 01 giấy phép khai thác, đơn vị này cũng chưa thực hiện nghĩa vụ liên quan đến việc đóng cửa mỏ theo quy định nhưng Sở TNMT chưa đôn đốc, kiểm tra và xử lý.
Ngoài ra, KTNN phát hiện 26 giấy phép khai thác khoáng sản đã thực hiện đóng cửa mỏ, đã được UBND tỉnh ban hành quyết định đóng cửa mỏ nhưng không lập Đề án đóng cửa mỏ.
Thực tế này kéo theo nhiều tồn tại, sai sót, như không lập và tổ chức thực hiện Đề án đóng cửa mỏ khoáng sản; UBND tỉnh không phê duyệt, nghiệm thu kết quả thực hiện Đề án đóng cửa mỏ trước khi ban hành quyết định đóng cửa mỏ; không tiến hành kiểm tra, xác định được trữ lượng khoáng sản thực tế đã khai thác, trữ lượng khoáng sản còn lại.
UBND tỉnh cũng không xác định được hệ số tổn thất, làm nghèo khoáng sản thực tế hàng năm và sự (tăng/giảm) của hệ số tổn thất, làm nghèo khoáng sản so với dự án đầu tư, thiết kế mỏ đã duyệt.
Đó là chưa kể tới những bất cập do giải quyết hồ sơ, thủ tục đóng cửa mỏ khoáng sản không theo quy định; không thực hiện nghiệm thu kết quả thực hiện Đề án đóng cửa mỏ, không được cơ quan thẩm định Đề án đóng cửa mỏ chủ trì, phối hợp và lấy ý kiến bằng văn bản của cơ quan thẩm định phương án về nội dung xác nhận hoàn thành toàn bộ phương án, phương án bổ sung trong quá trình thẩm định, trình phê duyệt và nghiệm thu kết quả thực hiện Đề án đóng cửa mỏ...
KTNN đã phát hiện 02 trường hợp, hệ toạ độ khu vực khai thác tại giấy phép khai thác khoáng sản khác với quyết định đóng cửa mỏ khoáng sản; 05 trường hợp, đơn vị khai thác khoáng sản nộp hồ sơ đóng cửa mỏ khoáng sản chậm thời gian theo quy định.
Trước những bất cập này, KTNN kiến nghị UBND tỉnh Quảng Ngãi chỉ đạo Sở TNMT và các cơ quan có liên quan rà soát, điều chỉnh thống nhất hệ toạ độ khu vực khai thác trên giấy phép và trong Quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng khoáng sản làm vật liệu xây dựng của tỉnh.
Đặc biệt, Sở TNMT cần tổ chức thẩm định các Đề án đóng cửa mỏ và tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Quyết định đóng cửa mỏ khoáng sản đảm bảo đầy đủ, kịp thời, đúng quy định; đôn đốc các đơn vị đã được thẩm định hoàn thành Đề án đóng cửa mỏ khoáng sản.
