Quyết tâm chống khai thác thủy sản bất hợp pháp

Thực hiện nhiều giải pháp quyết liệt, đồng bộ

Sau hơn 6 năm (từ ngày 23/10/2017) triển khai thực hiện các giải pháp chống khai thác IUU, đến nay, Việt Nam đã có nhiều rất nhiều nỗ lực và chuyển biến tích cực. Điều này có thể thấy qua việc quan tâm tháo gỡ thẻ vàng, chống khai thác IUU đã được cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương vào cuộc.

Việc gỡ “thẻ vàng” IUU là nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết vì EU nằm trong top 5 thị trường xuất khẩu lớn nhất của thủy sản Việt Nam. Trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản trị giá 11 tỷ USD năm 2022, thị trường EU đóng góp khoảng 1,3 tỷ USD.

Rất nhiều văn bản chỉ đạo, điều hành đã được ban hành, triển khai thực hiện; nhiều hội nghị, cuộc họp được tổ chức nhằm bàn các giải pháp để tháo gỡ thẻ vàng cho thủy sản của Việt Nam.

Cụ thể, ngày 20/3/2020, Thường trực Ban Bí thư đã ký ban hành Văn bản số 81-CV/TW về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện hiệu quả công tác phòng, chống khai thác IUU; coi đây là nhiệm vụ ưu tiên, cấp bách tại địa phương.

Lãnh đạo cấp cao của Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ đã có nhiều cuộc tiếp xúc, trao đổi với lãnh đạo cấp cao của Liên minh châu Âu (EU) khẳng định cam kết, nỗ lực, quyết tâm chính trị của Việt Nam về chống khai thác IUU.

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 3 chỉ thị, 4 công điện, 3 quyết định; đồng thời trực tiếp chủ trì các cuộc họp trực tuyến với các ban, Bộ, ngành Trung ương và địa phương có liên quan; chỉ đạo trực tiếp đến cấp xã, phường, thị trấn, huyện, quận, thị xã của 28 tỉnh, thành phố ven biển.

Ngoài ra, Ban Chỉ đạo quốc gia về IUU đã tổ chức 8 cuộc họp để sơ kết, đánh giá kết quả thực hiện và chỉ đạo tiếp tục khắc phục IUU với các nhiệm vụ, giải pháp thực tiễn trong từng thời gian cụ thể.

Đặc biệt, đối với 28 tỉnh, thành phố ven biển đã thành lập, kiện toàn Ban Chỉ đạo IUU của tỉnh, ban hành Nghị quyết, Chỉ thị, cơ chế, chính sách để nâng cao hiệu quả chống khai thác IUU, như: Hỗ trợ kinh phí cho ngư dân lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá, bố trí nguồn lực tại cảng cá để kiểm soát sản lượng khai thác thủy sản cập cảng (cả khai thác trong nước và nhập khẩu); tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra, kiểm điểm trách nhiệm các tổ chức, cá nhân liên quan chưa hoàn thành nhiệm vụ được giao để tàu cá địa phương tiếp tục vi phạm khai thác IUU…

Nhiều kết quả tích cực

Theo thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNT), với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả trong thực hiện các quy định của pháp luật gắn với khuyến nghị của EC để gỡ thẻ vàng. Trong đó, tập trung vào 4 nhóm vấn đề lớn.

Cụ thể, về khung pháp lý, đến năm 2019 khung pháp lý cơ bản đã được hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu chống khai thác IUU. Hiện nay, đang tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung phù hợp thực tiễn nghề cá Việt Nam và quy định quốc tế theo khuyến nghị của EC tại đợt thanh tra lần thứ 3.

Bộ NNPTNT đã xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành các chương trình, đề án, quy hoạch để phát triển ngành thủy sản bền vững, có trách nhiệm, hội nhập quốc tế và chống khai thác IUU để thực hiện có hiệu quả Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Đối với việc theo dõi, kiểm tra, kiểm soát hoạt động tàu cá trên biển, tính đến nay, đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) trên tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên đạt 97,65% (28.797/29.489 tàu cá). Tạm dừng cấp văn bản chấp thuận cho phép cải hoán tàu cá có chiều dài dưới 15m thành tàu có chiều dài từ 15m trở lên từ ngày 20/12/2022.

Theo đó, đã có 26/28 tỉnh, thành phố ven biển thực hiện xong việc rà soát, kiểm kê tàu cá hiện có tại địa phương, xác định hạn ngạch khai thác thủy sản tại vùng biển ven bờ và vùng lộng theo quy định của Điều 49 Luật Thủy sản năm 2017.

Về chứng nhận sản lượng và truy xuất nguồn gốc thuỷ sản, đã tổ chức triển khai thực hiện theo quy định của Luật Thủy sản, Hiệp định về Biện pháp quốc gia có cảng nhằm ngăn chặn, chống IUU của Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc. (Hiệp định PSMA) cơ bản đáp ứng yêu cầu.

Việc kiểm soát nguồn gốc nguyên liệu thủy sản khai thác nhập khẩu từ nước ngoài đã được tăng cường, đảm bảo theo quy định của pháp luật Việt Nam và cơ bản đáp ứng được quy định của Hiệp định PSMA.

Nhóm vấn đề cuối cùng là thực thi pháp luật và xử lý vi phạm cũng đạt kết quả tích cực. Đến nay, các lực lượng thực thi pháp luật trên biển đã ngăn chặn, chấm dứt tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm ở các nước, quốc đảo Thái Bình Dương.

Ngoài ra, Việt Nam cũng mạnh tay xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi khai thác IUU. Năm 2022 xử phạt gần 1.000 vụ với tổng số trên 16 tỷ đồng; từ đầu năm 2023 đến nay, xử phạt 2.111 vụ với số tiền gần 44,5 tỷ đồng.

Tình hình tàu cá Việt Nam vi phạm khai thác IUU đã giảm dần qua các năm sau khi bị cảnh báo “thẻ vàng”; từ đầu năm 2023 đến ngày 13/9, tàu cá vi phạm khai thác IUU bị bắt giữ, xử lý đã giảm 84,35% so với năm 2016.

Cần nghiêm túc thực thi công vụ, cương quyết xử lý vi phạm nhưng chia sẻ với khó khăn của người dân, có cách làm hợp lý, phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện từng địa phương. Điều căn bản nhất là cần chăm lo, hỗ trợ sinh kế người dân, đồng thời đề cao ý thức và trách nhiệm của người dân, tránh vì lợi ích trước mắt mà quên đi lợi ích lâu dài, tránh vì lợi ích cá nhân, cục bộ mà quên đi lợi ích tập thể, lợi ích quốc gia, dân tộc.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị trực tuyến thúc đẩy các giải pháp chống khai thác IUU, chuẩn bị đón và làm việc với đoàn thanh tra của EC lần thứ 4 diễn ra mới đây, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh: Thời gian qua, chính quyền các cấp cũng đã tích cực vào cuộc; lãnh đạo, chỉ đạo, các lực lượng chức năng tăng cường kiểm tra, thực thi pháp luật; nhờ đó đã đạt nhiều kết quả tích cực, các vi phạm về chống khai thác IUU giảm dần.

Tuy nhiên, kết quả thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp vẫn chưa đạt như mong muốn. Thời gian tới, Thủ tướng đề nghị các Bộ, ngành, địa phương và các cơ quan liên quan tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, hành động quyết liệt để khẩn trương hoàn thành việc khắc phục các tồn tại, hạn chế, thực hiện có kết quả các nhiệm vụ, giải pháp để ngăn chặn và chấm dứt khai thác IUU.../.

Từ ngày 10-18/10, đoàn thanh tra của EC làm việc tại Việt Nam để đánh giá những kết quả thực hiện khuyến nghị của EC về IUU. Đây là đợt kiểm tra lần thứ 4 của EC kể từ khi tổ chức này áp dụng thẻ vàng với thủy sản Việt Nam. Theo kế hoạch, ngày 10/10, đoàn sẽ đến Việt Nam; ngày 11-15/10, đoàn sẽ làm việc với Cục Thú y, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, một số doanh nghiệp xuất khẩu, kiểm tra thực địa tại cảng cá chỉ định theo Hiệp định PSMA và tại địa phương. Ngày 16-17/10, đoàn sẽ làm việc kỹ thuật với Cục Kiểm ngư, Cục Thủy sản, Cục Thú y, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường và các đơn vị có liên quan; ngày 18/10, đoàn sẽ đối thoại cấp cao với lãnh đạo Bộ NNPTNT.