Mục đích hoạt động của Quỹ bị xem nhẹ
NSSF là quỹ tiết kiệm hỗ trợ người sử dụng lao động và người lao động trong khu vực tư nhân không thuộc đối tượng được hưởng bảo hiểm theo chương trình hưu trí của Chính phủ. Quỹ hoạt động không vì lợi nhuận, chịu trách nhiệm vận động quyên góp, tiếp nhận tài trợ, các khoản đóng góp tự nguyện của cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước, quản lý an toàn, đầu tư có trách nhiệm và phân phối quỹ hưu trí cho người lao động khu vực tư nhân.
Tuy nhiên, nhiều năm qua, Ban lãnh đạo Quỹ bị chỉ trích không coi trọng tôn chỉ, mục đích hoạt động, để xảy ra nhiều sai phạm tài chính. Do đó, nhiều nghị sĩ đã kêu gọi cần thực hiện kiểm toán tình hình tài chính của NSSF. Các thành viên của Quốc hội cũng đưa ra đề xuất này khi có cuộc họp bàn với Ủy ban Điều tra (được Quốc hội Uganda thành lập để thực hiện các cuộc điều tra đối với các lãnh đạo của Quỹ bị cáo buộc tham nhũng), từ đó vạch ra các vi phạm trong quản lý, lạm dụng chức vụ tại NSSF. Ủy ban được yêu cầu tập trung xem xét, tìm hiểu việc quản lý và đầu tư những khoản tiền lớn NSSF nhận được mỗi tháng.
Văn phòng Tổng Kiểm toán đã trao đổi với Ủy ban Đđiều tra của Quốc hội về các cáo buộc đối với Quỹ, đặc biệt là tình trạng quản lý yếu kém của Ban lãnh đạo NSSF. Dù để xảy ra nhiều sai phạm, Ban lãnh đạo không nắm chắc được các vấn đề nổi cộm tại cơ quan, cũng không giải trình rõ ràng trước các truy vấn kiểm toán.
Văn phòng Tổng Kiểm toán và Ủy ban cũng tập trung xem xét các khoản đầu tư của NSSF vào bất động sản, đây là một trong những lĩnh vực đầu tư gây ra các vụ bê bối tham nhũng trong Quỹ. Vào cuối năm 2021, NSSF đã đầu tư 1.100 tỷ shilling Uganda (UGX), tương đương 296,7 triệu USD, vào bất động sản. Các nghị sĩ cho rằng, hoạt động này rất dễ bị quản lý sai và rõ ràng Quỹ đã có những hành vi mờ ám trong các khoản đầu tư bất động sản.
Ngân sách lớn nhưng chưa được sử dụng hiệu quả
Tổng Kiểm toán cho biết, NSSF từng nhận nhiều cáo buộc và khiếu nại về việc Quỹ hỗ trợ tiền cho một số người không yêu cầu, hỗ trợ tiền cho chính các nhân viên của Quỹ không thuộc đối tượng chính sách, một số người sử dụng giấy tờ, chứng nhận giả mạo để được nhận tiền hỗ trợ, thậm chí một số người trong danh sách nhận tiền đã mất... Nhiều trường hợp Ban lãnh đạo Quỹ cố tình trì hoãn các khoản đầu tư ảnh hưởng đến thu nhập lãi của người gửi tiết kiệm vào Quỹ.
Trong nhiều năm, NSSF đã phân bổ tiền hỗ trợ cho một số tổ chức dù không có danh sách những người thụ hưởng cụ thể. Trong một số trường hợp, do thực hiện sai quy trình và thủ tục, tiền không thể được phân bổ và bị chuyển vào tài khoản tạm hoãn trong một thời gian dài gây lãng phí lợi nhuận thu được từ những khoản tiền này.
Trong báo cáo mới được công bố, Tổng Kiểm toán chỉ ra rằng, NSSF chưa quản lý và phân bổ hiệu quả nhiều khoản tiền. Năm 2020, khoảng 38,2 tỷ UGX chưa được phân bổ; năm 2021 con số này tăng lên 45 tỷ UGX và năm 2022, con số tiếp tục tăng lên đến 57 tỷ UGX. Bất chấp việc Văn phòng Tổng Kiểm toán và các Bộ đã đưa ra những cảnh báo, những yêu cầu lặp đi lặp lại đối với NSSF để giải quyết tình trạng trên, số liệu về các khoản tiền chưa được phân bổ hiệu quả vẫn tiếp tục tăng lên.
NSSF là một cơ quan bán công, được thành lập vào năm 1985 để cung cấp các dịch vụ an sinh xã hội cho người lao động ở Uganda. Là quỹ hưu trí lớn nhất ở khu vực Đông Phi, NSSF quản lý khối tài sản khổng lồ. Quỹ thực hiện hỗ trợ các chương trình, dự án xóa đói, giảm nghèo, tạo việc làm, phát triển cộng đồng và tài trợ, hỗ trợ, giúp đỡ người nghèo, người khuyết tật, có hoàn cảnh khó khăn…
Các doanh nghiệp, các đơn vị, tổ chức sử dụng lao động cũng đồng tình bày tỏ mối quan ngại về các khoản chi tiêu cao quá mức mà Ban lãnh đạo Quỹ duyệt chi. Họ cho rằng, nhiều khoản chi là không cần thiết và việc vung tay chi tiêu quá mức sẽ ảnh hưởng đến ngân sách của Quỹ, đến hiệu quả sử dụng ngân sách hỗ trợ của NSSF.
Ngoài ra, Tổng Kiểm toán đánh giá Quỹ cũng đang phải đối mặt với những thách thức do mâu thuẫn giữa Bộ Tài chính, Kế hoạch và Phát triển kinh tế, Bộ Giới, Lao động và Phát triển xã hội khiến những quy định, đạo luật của NSSF chưa rõ ràng, chưa thống nhất, khiến các hoạt động chung của tổ chức hiện nay chưa thực sự hiệu quả./.
