Tăng trưởng kinh tế Việt Nam giảm tốc mạnh nhưng sẽ dần phục hồi

Nhiều nguyên nhân khiến tăng trưởng kinh tế giảm mạnh

Báo cáo cập nhật kinh tế mới nhất của Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết: Sau khi đạt mức 8% trong năm 2022, tăng trưởng GDP thực (theo giá so sánh) của Việt Nam giảm còn 3,7% (so cùng kỳ năm trước) trong nửa đầu năm 2023, thấp hơn nhiều so với số liệu tăng trưởng báo cáo nửa đầu năm 2022 (6,4%, so cùng kỳ).

Cầu nước ngoài yếu hơn, điều kiện kinh tế toàn cầu thắt chặt làm gia tăng khoảng cách giữa định hướng chính sách tiền tệ của Việt Nam và các nền kinh tế phát triển.

Trong nước, chất lượng tài sản khu vực tài chính xấu đi. Nợ xấu của các ngân hàng tăng là điều phải hết sức chú ý. Vấn đề thiếu điện tiếp tục là mối đau đầu nếu không có giải pháp quyết liệt.

Bà Dorsati Madani - chuyên gia kinh tế cấp cao của WB

Tăng trưởng giảm đà do sức cầu bên ngoài giảm mạnh, thể hiện qua kim ngạch xuất khẩu giảm 12% so cùng kỳ năm trước trong 6 tháng đầu năm 2023. Điều này ảnh hưởng đến kết quả của khu vực xuất khẩu, ước đóng góp khoảng 50% cho GDP của Việt Nam.

Bên cạnh đó, sức cầu trong nước cũng chững lại do sự giảm dần hiệu ứng xuất phát điểm thấp của giai đoạn phục hồi sau Covid trong năm ngoái và do niềm tin của người tiêu dùng đang yếu đi.

Tốc độ tăng trưởng chi tiêu tiêu dùng cuối giảm chỉ còn 2,7% so với cùng kỳ năm trước trong nửa đầu năm, so với mức 6,1% (so cùng kỳ) trong 6 tháng đầu năm 2022.

Mặc dù đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vẫn đứng vững và đầu tư công tăng nhẹ nhưng tốc độ tăng đầu tư toàn xã hội vẫn bị giảm do tăng trưởng đầu tư của khu vực tư nhân trong nước giảm mạnh xuống còn 2,4% so cùng kỳ, sau khi đạt mức 11,8% (so cùng kỳ) vào năm trước.

Tổng cầu giảm cũng được phản chiếu ở phía sản xuất (tổng cung) của GDP; phản ánh sự suy giảm cầu xuất khẩu. Đóng góp của khu vực công nghiệp cho tăng trưởng giảm xuống 0,4 điểm phần trăm trong nửa đầu năm, so với 2,8 điểm phần trăm cùng kỳ năm trước.

Ảnh hưởng của cú sốc cầu xuất khẩu còn bị trầm trọng hơn do tình trạng thiếu điện liên tục ảnh hưởng đến miền Bắc Việt Nam trong tháng 5 và tháng 6/2023, làm gián đoạn các hoạt động kinh tế với tổn thất ước tính ở mức 0,3% GDP.

Trong khi đó, tăng trưởng của khu vực dịch vụ đóng góp 2,8 điểm phần trăm cho tổng tăng trưởng GDP trong nửa đầu năm, so với 2,9 điểm phần trăm cùng kỳ năm trước. Đóng góp của khu vực nông nghiệp vẫn ổn định ở mức thấp là 0,3 điểm phần trăm.

Các doanh nghiệp và thị trường lao động đều chịu ảnh hưởng tiêu cực khi kinh tế trầm xuống. 

Khảo sát 10.000 doanh nghiệp vào tháng 4/2023 của Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân cho thấy, 60,1% các doanh nghiệp cho biết doanh thu bị giảm ít nhất 20% trong 4 tháng đầu năm nay, 59,2% cho biết đơn hàng bị giảm và 71,2% cho biết phải cắt giảm ít nhất 5% lao động trong 4 tháng đầu năm. Tính trên toàn quốc, tỷ lệ tăng trưởng việc làm giảm từ 2,2% (so với cùng kỳ) vào quý I/2023 xuống còn 1,4% (so cùng kỳ) vào quý II/2023, thấp hơn nhiều so với mức bình quân khoảng 4% trước Covid. 

 Lạm phát toàn phần giảm nhanh do giá nhiên liệu giảm trên thị trường toàn cầu và trong nước, đồng thời tiêu dùng trong nước cũng chững lại, trong khi lạm phát cơ bản hạ nhiệt nhưng chậm hơn.

Trong điều kiện áp lực lạm phát đang hạ nhiệt và tăng trưởng đang chững lại, NHNN nới lỏng chính sách tiền tệ để hỗ trợ cho nền kinh tế. Mặc dù lãi suất đã giảm nhưng tín dụng tăng thấp, cho thấy nhu cầu tín dụng của các doanh nghiệp đang yếu đi.

Chất lượng tài sản của các tổ chức tín dụng trở nên kém đi, khi nợ xấu tăng từ 1,9% trong tháng 12/2022 lên 2,9% trong tháng 3/2023, buộc NHNN phải tái áp dụng các biện pháp tái cơ cấu thời hạn trả nợ theo quy định.

Đầu tư công được đẩy nhanh đã hỗ trợ cho nền kinh tế đang giảm đà nhưng những thách thức trong triển khai vẫn tồn tại. Thu ngân sách giảm 7% trong nửa đầu năm 2023 so cùng kỳ năm trước khi các hoạt động kinh tế chững lại.

Trong khi đó, tổng chi ngân sách tăng 12,8% (so cùng kỳ) trong nửa đầu năm 2023, do giải ngân đầu tư công tăng 43% (so cùng kỳ). Tuy nhiên, số liệu giải ngân đầu tư công lũy kế theo ước tính vẫn thấp, chỉ bằng 30,5% dự toán ngân sách năm ở thời điểm cuối tháng 6/2023.

Niềm tin phục hồi kinh tế

WB dự báo: Nền kinh tế Việt Nam dự kiến tăng trưởng 4,7% trong năm 2023, với dự báo phục hồi dần lên 5,5% vào năm 2024 và 6% vào năm 2025. Tuy có chững lại nhưng cầu trong nước dự kiến vẫn là động lực tăng trưởng chính trong năm 2023.

Tiêu dùng tư nhân sẽ vẫn đứng vững - với tốc độ tăng 6% (so cùng kỳ), tuy có giảm nhẹ xuống dưới mức tăng trước đại dịch là 7% (so cùng kỳ) vào năm 2019, đóng góp 3,4 điểm phần trăm cho tăng trưởng GDP.

Về tổng thể, đầu tư sẽ đóng góp 1,8 điểm phần trăm cho tăng trưởng GDP. Đầu tư tư nhân dự kiến sẽ giảm nhẹ, với tốc độ tăng 4,3% (so cùng kỳ), so với 8,2% (so cùng kỳ) năm 2019 do những bất định ở môi trường bên ngoài, đóng góp 1,2 điểm phần trăm cho tăng trưởng GDP.

Đầu tư công dự kiến sẽ được đẩy mạnh, tăng 9,5% (so cùng kỳ), đóng góp 0,6 điểm phần trăm cho tăng trưởng nhưng chỉ bù đắp được phần nào cho đầu tư tư nhân đang giảm xuống.

Do thanh khoản được nới lỏng và NHNN tái ban hành hướng dẫn về tái cơ cấu thời hạn trả nợ, những hạn chế về nguồn tài chính dành cho các lĩnh vực bất động sản/xây dựng dự kiến sẽ được nới ra, qua đó hỗ trợ cho đầu tư tư nhân từng bước phục hồi từ năm 2024 trở đi.

Nền kinh tế Việt Nam đang gặp thách thức từ các yếu tố bên ngoài và bên trong. Để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Chính phủ có thể hỗ trợ tổng cầu thông qua đầu tư công hiệu quả, qua đó tạo việc làm và kích thích hoạt động kinh tế. Ngoài các biện pháp hỗ trợ ngắn hạn, Chính phủ không nên bỏ qua các cải cách thể chế cơ cấu bao gồm cả trong lĩnh vực năng lượng và ngân hàng vì những lĩnh vực này là điều kiện bắt buộc đối với tăng trưởng trong dài hạn.

Bà Carolyn Turk - Giám đốc quốc gia WB tại Việt Nam 

Chỉ số CPI dự kiến tăng nhẹ từ mức bình quân 3,1% trong năm 2022 lên bình quân 3,5% trong năm 2023. Tác động giảm phát khi tăng trưởng chững lại và chính sách giảm thuế suất thuế giá trị gia tăng từ 10% xuống 8% được triển khai trong nửa cuối năm 2023 được cho là quá đủ đề bù lại cho đợt tăng lương công chức 20,8%.

Lạm phát sẽ được bình ổn ở mức 3% trong năm 2024 và 2025 trên cơ sở kỳ vọng giá năng lượng và thương phẩm sẽ ổn định trong năm 2024.

Cân đối ngân sách dự kiến đạt bội chi ở mức thấp là 0,7% GDP trong năm 2023. Chính sách tài khóa dự kiến vẫn tiếp tục hỗ trợ phần nào cho nền kinh tế trong năm 2023. Bắt đầu từ năm 2024, Chính phủ sẽ từng bước quay lại củng cố tình hình tài khóa cho phù hợp với Chiến lược tài chính giai đoạn 2021-2030.

Nợ công và nợ được khu vực công bảo lãnh vẫn ở mức bền vững, ổn định quanh khoảng 36% GDP trong năm 2023 trước khi giảm xuống khoảng 34,4% vào năm 2025./.